W latach siedemdziesiątych po raz pierwszy zwrócono uwagę, że pacjenci po udarze mózgu hospitalizowani w oddziałach rehabilitacji mają częstsze i silniejsze objawy depresji niż pacjenci po zabiegach ortopedycznych. Kolejne badania potwierdziły, że depresja jest najczęstszym powikłaniem psychiatrycznym u pacjentów po udarze mózgu.
Występowanie depresji po udarze mózgu, według różnych autorów waha się od 29% do 33% w ciągu pierwszego roku po udarze. Według niedawnego przeglądu literatury, około jednej trzeciej chorych dotkniętych udarem doświadcza depresji w ciągu pierwszych 3 miesięcy od epizodu naczyniowego. Badania oparte na długoterminowej obserwacji wykazały, że depresja poudarowa często jest chorobą przewlekłą, z remitująco-nawracającym wzorcem (po fazie bezobjawowej następuje zaostrzenie dolegliwość) . Pacjenci z depresją poudarową mają gorsze rokowania w powrocie do zdrowia, wyższe ryzyko zaburzeń poznawczych, wyższe ryzyko zgonu, co negatywnie wpływa na uczestnictwo w rehabilitacji. Zgodnie z biopsychospołecznym modelem zdrowia depresja poudarowa jest spowodowana czynnikami biologicznymi (bazowa patofizjologia mózgu i naczyń) oraz psychologicznymi, jako wtórna reakcja na fizyczne, poznawcze i społeczne następstwa udaru.
We wcześniejszych badaniach wykazywano, że depresja poudarowa jest głównie związana ze zmianami w lewej półkuli mózgu, jednakże aktualny przegląd badań i metaanalizy nie potwierdzają tzw. „hipotezy lokalizacyjnej”[10] . Inni badacze sugerują, że zmiany czołowo – podkorowe wpływają na rozwój depresji poudarowej. Często towarzyszą im zaburzenia funkcji wykonawczych (zdolność przewidywania, planowania i kontroli własnego zachowania). Aktualne zainteresowania badaczy rolą bazowych mechanizmów depresji poudarowej koncentrują się na markerach biologicznych np. poziom CRP, stężenie neopteryny, poziom homocysteiny, niedobór neuroprzekaźników monoamin, niedobór kwasu foliowego i witaminy B12.
Przyczyny i powiązania depresji
Zarówno depresja, jak i szereg chorób cywilizacyjnych (nadciśnienie, choroba wieńcowa, cukrzyca, a nawet otępienia) mają wspólne tło immunologiczne. W każdej z wymienionych jednostek chorobowych obserwujemy wzrost aktywności układu odpornościowego i opisane wyżej, niekorzystne przemiany metaboliczne. Inne czynniki, które mogą powodować rozwój depresji poudarowej to zaburzenia poznawcze, fizyczna niepełnosprawność, trudności komunikacyjne, lęk, obniżona jakość życia, niskie wsparcie społeczne. Badanie przeprowadzone przez van Mierlo i współ. ujawniło szeroką gamę czynników psychologicznych nasilających zaburzenia depresyjne, należą do nich: pasywny sposób radzenia sobie w stresie, bezradność, brak akceptacji, niezdolność do postrzegania korzyści – katastrofizacja. Czynniki ryzyka predysponujące do rozwoju poudarowej depresji to także; wcześniej występujące udary i epizody depresji, płeć żeńska, samotne mieszkanie, stresujące czynniki socjalne występujące przed udarem.
Za podstawowe objawy depresji po udarze mózgu większość autorów uznaje; obniżony nastrój, spadek apetytu lub utratę masy ciała, utratę energii, bezsenność i wycofanie społeczne. Natomiast zaburzenia myślenia, poczucie winy i obniżona samoocena, nadwrażliwość emocjonalna i dobowe wahania nastroju występują rzadziej.
Depresja i jej konsekwencje
Występowanie depresji poudarowej wiąże się z wyższą śmiertelnością (w ostrej fazie udaru) oraz myślami samobójczymi. Ponieważ występowanie objawów depresji w następstwie udaru mózgu negatywnie wpływa na zdrowienie pacjenta, zaleca się jak najwcześniejsze podjęcie terapii lekami przeciwdepresyjnymi, wkrótce po rozpoznaniu objawów. Często zdarza się, że z powodu wystąpienia objawów zaburzeń depresyjnych (anhedonia – niezdolność odczuwania przyjemności) , zniechęcenie, pesymizm, myśli rezygnacyjne, osłabienie funkcjonowania poznawczego) pacjenci zaprzestają leczenia choroby podstawowej (cukrzycy, nadciśnienia tętniczego), co tworzy w dalszej perspektywie błędne koło diagnostyczno-terapeutyczne i istotnie pogarsza jakość życia chorych.
Jak dotychczas nie udało się jednoznacznie wykazać większej skuteczności w leczeniu depresji po udarze mózgu, jakiejkolwiek grupy leków przeciwdepresyjnych. Wydaje się, że przyszłością w terapii zaburzeń depresyjnych oraz chorób cywilizacyjnych powinny być preparaty przeciwzapalne. Najskuteczniejsza forma leczenia to połączenie farmakoterapii z psychoterapią.
Zachęcam do komentowania!
Bibliografia
1. Douven E. in., The Cognition and Affect after Stroke – a Prospective Evaluation of Risks (CASPER) study: rationale and design w BMC Neurology, 2016,DOI 10.1186/s12883-016-0588-1.
2. Gałecki P., Talarowska M., Teoria zapalna depresji – najważniejsze fakty w Psychiatria Polska, 2018, 3, 437-447.
3. Gillespie D.C. i in.: Prevalence of Pseudobulbar Affect following Stroke:A Systematic Review and Meta-Analysis w Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases, 2016, 25, 688–694.
4. Matsuzaki S. i in., The relationship between post-stroke depression and physical recovery w Journal of Affective Disorders, 2015, 176, 56–60.
Jestem fizjoterapeutą i propagatorem zdrowego stylu życia. Moim celem nr 1 jest powrót pacjentów do sprawności. Pisząc i nagrywając dla Was materiały staram się wskazać właściwą drogę do zdrowia i pokazać ile zależy od Ciebie!
Najnowsze komentarze