W świecie medycznym funkcjonuje stwierdzenie „99% społeczeństwa miało, ma lub będzie miało ból kręgosłupa”. Stwierdzenie te oddaje przemyślenia lekarzy i fizjoterapeutów zajmujących się problematyką bólów kręgosłupa.
Przeanalizujmy uproszczoną budowę kręgosłupa co pozwoli nam zrozumieć istotę zagadnienia. Kręgosłup podzielony jest na odcinki: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy oraz guziczny. Kości budujące kręgosłup to kręgi. W odcinku szyjnym jest ich 7, w piersiowym 12, w lędźwiowym 5. W odcinku krzyżowym 5 (zrastają się w kość krzyżową). W odcinku guzicznym jest ich od 4-5 i także zrastają się, tworząc kość guziczną.
Pomiędzy kręgami znajdują się krążki międzykręgowe (owalne, uwodnione struktury) działające jak amortyzatory podczas wykonywania różnych ruchów. Krążki międzykręgowe oraz układ kostno-stawowy (kręgi, torebki stawowe, więzadła) stanowią tunel chroniący struktury nerwowe, takie jak: rdzeń kręgowy oraz nerwy rdzeniowe. Nerwy rdzeniowe wychodzą z poszczególnych segmentów kręgosłupa. Po wyjściu z kręgosłupa łączą się tworząc sploty nerwowe. Ze splotu wychodzą nerwy obwodowe odpowiedzialne głównie za czucie powierzchowne oraz pracę poszczególnych mięśni.
Czytaj także: Dyskopatia (Rwa kulszowa, Rwa barkowa) – objawy i rehabilitacja
Dlaczego powstają bóle kręgosłupa?
Jest wiele niekorzystnych czynników. Do głównych z nich możemy zaliczyć:
– nieprawidłową postawę w pozycji stojącej oraz siedzącej
– brak świadomości na temat profilaktyki przeciążeń
– złe nawyki w domu i w pracy
– niską aktywność ruchową
Patrząc długofalowo wszystkie te czynniki pracują na nasza niekorzyść. Sytuacja jest szczególnie niekorzystna jeśli u jednej osoby osoby wystąpią przynajmniej dwa z nich.
Pojawienie się niekorzystnych sił działających na kręgosłup, jak również starzenie się organizmu powoduje początek choroby przeciążeniowej kręgosłupa, która wpływa zarówno na kręgosłup jak i struktury znajdujące się wokół niego. W przypadku schorzeń kręgosłupa pierwsze objawy zazwyczaj pojawiają się w trakcie lub po wysiłku, z czasem objawy nasilają się i pojawiają się nawet w spoczynku. W poważnych przypadkach nawet silne środki przeciwbólowe nie wpływają znacząco na zmniejszenie dolegliwości bólowych!
Choroba przeciążeniowa kręgosłupa wpływa na uszkodzenie licznych struktur anatomicznych
Z biegiem czasu dochodzi do:
Przeciążeń mięśniowych
Jednym z pierwszych skutków nieprawidłowej pozycji ciała lub złych nawyków są przeciążenia układu mięśniowo-powięziowego. W ich wyniku dochodzi do powstania napięć, sztywności, a także powstania zrostów i zwłóknień. Z czasem dochodzi do powstania dysbalansu mięśniowego (jedne mięśnie są napięte i skrócone, drugie pracują w rozciągnięciu). Przeciążenia mięśniowe pojawiają się na początku choroby przeciążeniowej kręgosłupa. W wielu przypadkach są one bagatelizowane ponieważ dolegliwości bólowe nie są silne i w miarę szybko mijają.
Uszkodzeń stawowych
W miarę postępu choroby dochodzi do licznych nieprawidłowości w obrębie stawów. Początkowo w wyniku ograniczonej aktywności ruchowej zmniejsza się ruchomość kręgosłupa i sąsiadujących z nimi żeber. Z czasem ograniczenie zmienia się w sztywność, co powoduje całkowite ograniczenia ruchomości w danym segmencie kręgosłupa! W życiu codziennym powolna sztywność kręgosłupa skutkuje częstymi „zblokowaniami” stawowymi. Tego typu incydenty powodują stan zapalny i bolesne ograniczenie ruchu (np. ból „kłujący” przy skręcie głowy do boku).
Powstania zmian zwyrodnieniowych
Długotrwałe przeciążenia i niska aktywność ruchowa z czasem wpływają na powstanie pierwszych zmian zwyrodnieniowych (uszkodzenie struktury kości i tkanek okołostawowych). W wyniku zmian zwyrodnieniowych kręgi ulegają deformacji. Ich struktura staje się nierówna, tworzą się wyrośla kostne (osteofity), dochodzi do zwapnień w obrębie więzadeł, torebki stawowej oraz mięśni. Ponadto dochodzi do zaburzenia ustawienia kręgów w przestrzeni (zmniejszenie przestrzeni pomiędzy sąsiadującymi kręgami oraz zmiany fizjologicznego ukształtowania krzywizn kręgosłupa). Całkowite zahamowanie procesu zwyrodnieniowego nie jest możliwe, natomiast można próbować wyhamować ten proces.
Uszkodzenia krążków międzykręgowych
Jednym z największych problemów choroby przeciążeniowej kręgosłupa są powolne uszkodzenia krążków międzykręgowych. Początkowo zmniejsza się ilość płynu w krążku (u młodych osób ponad 90% składu krążka to woda). Z wiekiem zawartość płynu spada, krążki stają się cieńsze oraz bardziej skłonne do uszkodzeń. W efekcie odległość pomiędzy kręgami jest mniejsza a „amortyzatory” stają się coraz mniej skuteczne. Zmniejsza się także stabilność pomiędzy dwoma kręgami co wpływa na zwiększenie nacisku na powierzchnie stawowe. Największym jednak problemem może być uszkodzenie krążka w jego tylno-bocznej części (wypuklina lub przepuklina). Tego typu uszkodzenie (dyskopatia) powoduje bardzo silne objawy bólowe.
Dysfunkcji układu nerwowego
Zarówno w przypadku zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych jak i uszkodzenia krążka międzykręgowego może dojść do uciśnięta nerwów rdzeniowych. W takiej sytuacji pacjent odczuwa objawy w rejonie zaopatrywanym przez uciśnięty nerw (zazwyczaj w określonym rejonie kończyny dolnej lub górnej). Ucisk może powodować zaburzenia czucia, zaburzenia pracy poszczególnych mięśni oraz bardzo silne objawy bólowe (ból elektryzujący, palący).
Kiedy znamy już wszystkie konsekwencje choroby przeciążeniowej kręgosłupa możemy wreszcie odpowiedzieć sobie na pytanie dlaczego z wiekiem trudniej jest leczyć ból kręgosłupa?
Kiedy w młodym wieku pacjent przychodzi na terapię, fizjoterapeuta ma do dyspozycji wiele form rehabilitacji. Możemy do nich zaliczyć m. in.:
– masaż
– terapię manualną (techniki wpływające na poprawę ruchomości stawowej)
– ćwiczenia poprawiające ruchomość, siłę i stabilizację mięśniową
– rozciąganie
– fizykoterapię (zabiegi takie jak np.: magnetoterapia, ultradźwięki, elektroterapia)
Niestety z biegiem lat oprócz dysfunkcji kręgosłupa dochodzą nowe schorzenia, które mają niekorzystny wpływ na przebieg rehabilitacji. W przypadku masażu wiek pacjenta nie jest przeciwwskazaniem, jednak należy pamiętać, że w obrębie wielu kluczowych rejonów ciała przebiegają liczne naczynia krwionośne. Masaż w ich rejonie może spowodować wzrost ryzyka oderwania się blaszki miażdżycowej w przebiegającej tętnicy, co może być bardzo niebezpieczne dla zdrowia.
W przypadku terapii manualnej wraz z wiekiem zmienia się ilość dostępnych technik, które może wykorzystać fizjoterapeuta. Wiąże się to, przede wszystkim z osłabieniem tkanki kostnej (najczęściej w wyniku osteoporozy), ale także z ryzykiem powikłań krążeniowych podobnych do tych obowiązujących w przypadku masażu. Dodatkowo obecność znacznych zmian zwyrodnieniowych (osteofity w obrębie kręgów), może wpływać na pojawienie się stanu zapalnego nawet w przypadku delikatnych technik manualnych.
Wiek wpływa również na dobór ćwiczeń. Wiele ćwiczeń, które mają korzystny wpływ na kręgosłup angażuje do pracy również inne stawy. Dotyczy do stawów obręczy barkowej, stawów biodrowych czy stawów kolanowych. Niestety postępujący wiek, przeciążenia oraz niska aktywność ruchowa mogą wpływać na uszkodzenia wymienionych stawów. To powoduje, że fizjoterapeuta nie może dobrać wielu korzystnych ćwiczeń na kręgosłup, ponieważ mogą one negatywnie wpłynąć na inne stawy! Dodatkowo brak rekreacji i ruchu na przestrzeni lat wpływa na znacznie usztywnienie kręgosłupa. Niestety ćwiczenia w przypadku znacznej sztywności stawowej mogą wpłynąć na zaostrzenie dolegliwości bólowych!
Czytaj także: Zwyrodnienia kolan – objawy, przyczyny, leczenie
Przeciwwskazania mogą dotyczyć również zabiegów fizykoterapii. Dotyczą one głównie chorób towarzyszących (m. in.: nadciśnienie, obecność metalowych implantów, przebyta choroba nowotworowa).
Ostatnim z kluczowych czynników, które utrudniają powrót do sprawności jest fizjologia (przebieg naturalnych procesów funkcjonowania organizmu). Czy wiesz, że badania wskazują, że np. więzadła w wieku 40 lat są o kilkadziesiąt procent mniej wytrzymałe w porównaniu z więzadłami w wieku 20 lat! Tak samo jest z wieloma innymi strukturami kręgosłupa. Mniejsza wytrzymałość to jedno, ale z biegiem lat opóźnia się również proces gojenia. Nawet najmniejsze rany skóry w młodości goją się bardzo szybko gdzie już po 40-tce czas gojenia zwalnia. Gojenie znacznego uszkodzenia krążka międzykręgowego około 30-tego roku życia może trwać kilka tygodni, więc czas ten u osoby 60-70 letniej może znacząco się wydłużyć.
Wraz z wiekiem dochodzi do jeszcze jednej zmiany w nastawieniu pacjenta…zmniejsza się motywacja i chęć do pracy nad sobą. Niestety jeśli chcemy zwiększyć szansę na powodzenie rehabilitacji naszego kręgosłupa musimy się zaangażować, chodzi to u regularne wizyty u fizjoterapeuty, skrupulatne wykonywanie zadań domowych (wyznaczonych przez fizjoterapeutę) oraz stosowanie się do zasad profilaktyki. Bez tych elementów ciężko o długotrwałe korzyści! Niestety z własnych doświadczeń widzę, że chęci do zmiany swoich niekorzystnych nawyków z wiekiem obniżają się :(
Podsumowanie
Dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa pojawiają się coraz wcześniej. Wiele osób przed 20 rokiem życia doświadczyło pierwszych dolegliwości bólowych, a niektórzy nawet leczenia operacyjnego! To pokazuje skalę zjawiska. Niestety większość społeczeństwa w życiu codziennym nie zwraca uwagi na prawidłową postawę, „pielęgnuje” nieprawidłowe nawyki oraz zaniedbuję aktywność ruchową. Konsekwencją tego trybu życia jest obecność nieodwracalnych uszkodzeń (opisanych wcześniej) już przed 50 rokiem życia (często o wiele wcześniej!). Taka sytuacja ogranicza możliwości zastosowania właściwej terapii, powoduje stałe dolegliwości bólowe oraz utrudnia funkcjonowanie w życiu codziennym.
Warto pamiętać, że „lepiej późno niż później”, dlatego należy stosować się do zasad profilaktyki przeciążeń i ergonomii pracy. Korzystna jest także aktywność ruchowa oraz wizyta u fizjoterapeuty, który oceni nasz układ ruchu i wybierze zestaw ćwiczeń, który wpłynie korzystnie na funkcję kręgosłupa i układu mięśniowego. Będzie to inwestycja w swoje zdrowie i sprawność za 20-30 lat.
Zachęcam do komentowania :)
Jestem fizjoterapeutą i propagatorem zdrowego stylu życia. Moim celem nr 1 jest powrót pacjentów do sprawności. Pisząc i nagrywając dla Was materiały staram się wskazać właściwą drogę do zdrowia i pokazać ile zależy od Ciebie!
Najnowsze komentarze