Ból pleców (kręgosłupa) a ćwiczenia w domu?

Ból pleców (kręgosłupa) to problem znaczącej części społeczeństwa. Dolegliwości bólowe w odcinku lędźwiowo-krzyżowym dotykają przynajmniej raz w życiu ponad 70% osób na całym świecie i często mają nawracający charakter. Wiele osób z samoczynnie ustępującym bólem kręgosłupa nie szuka pomocy u specjalistów. Tylko jedna trzecia decyduje się na konsultację.

Jeżeli cierpisz z powodu bólu kręgosłupa, który nie ustępuje samoistnie, możesz rozważać wizytę u lekarza lub fizjoterapeuty, bądź samodzielne rozpocząć ćwiczenia w oparciu o powszechnie dostępne materiały (ulotki, podręczniki samopomocy, internet, itd.). O ile pierwszy pomysł wydaje się kosztowny i czasochłonny, o tyle drugi sprawia wrażenie taniego, równie dobrego a przy tym szybszego rozwiązania. Skoro i tak skończy się ćwiczeniami, to po co wydłużać sobie drogę czekając w kolejkach i płacić słono za kolejne wizyty?

Jednak droga na skróty nie zawsze jest najlepsza. Jak mawia mój przyjaciel, który często wędruje po górach poza utartym szlakiem, skrót to droga, która w linii prostej łączy punkty A i B, ale zajmuje 4 razy więcej czasu niż jakakolwiek inna wytyczona na mapie. Bez wiedzy medycznej i doświadczenia klinicznego możesz błędnie zinterpretować swoje objawy i wprowadzić nieodpowiedni zestaw ćwiczeń. Broszury i strony internetowe z gotowymi zestawami ćwiczeń pomijają badanie prowadzące do ustalenia przyczyny bólu. W obydwu wypadkach trudno będzie wybrać Ci właściwe ćwiczenia, a te, na które się zdecydujesz, w najlepszym wypadku nie pomogą. Nawet jeśli trafisz na odpowiedni zestaw ćwiczeń do domu, to trudno będzie Ci ocenić czy wykonujesz je poprawnie.

Czytaj także: Pierwsza wizyta u fizjoterapeuty – co muszę wiedzieć

Książki przybliżające tematykę przyczyn i leczenia bólów kręgosłupa odgrywają istotną rolę edukacyjną, jednak nie mogą zastąpić gruntownych studiów nad anatomią i biomechaniką układu ruchu. Studenci fizjoterapii poświęcają im znaczną część studiów wzbogaconych o praktyki kliniczne. Wykłady i podręczniki pomagają zapoznać się z budową kości i stawów. Ułatwiają także zrozumienie zależności pomiędzy nimi. Jednak płynności w ocenie struktur anatomicznych i ich wpływu na dolegliwości bólowe uczymy się z czasem. Stąd jeśli nawet materiały, z którymi się zapoznałeś, wydają się zrozumiałe, pozwalają one jedynie na ograniczony wgląd w Twoje problemy zdrowotne. Decydując się na autoterapię w oparciu o tego typu opracowania musisz liczyć się z ryzykiem błędnej interpretacji objawów i złego doboru ćwiczeń, co zwykle prowadzi do nasilenia dolegliwości.  

W opisie ćwiczeń z ulotek i innych materiałów informacyjnych brakuje zwykle odniesienia do przyczyny bólu. To konieczne uproszczenie rodzi wiele problemów. Potrzebujesz bowiem ćwiczeń, które wpłyną na przyczynę bólu. Niestabilność kręgosłupa wymaga ćwiczeń stabilizacyjnych. Ból wynikający z nadmiernego napięcia mięśni w połączeniu z ograniczeniem ich elastyczności można skutecznie ograniczyć wykonując ćwiczenia uelastyczniające. W ostrych stanach bólowych spowodowanych przeciążeniem stawów międzykręgowych ćwiczenia mogą pogłębić podrażnienie tkanek i należy je ograniczyć w pierwszych dniach od wystąpienia objawów.

Wszystkie opisane przyczyny mogą prowadzić do bólu w dolnej części pleców, ale każda z nich wymaga innego postępowania. Załóżmy, że skorzystasz z gotowego zestawu ćwiczeń na ból kręgosłupa lędźwiowego. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że pojawią się w nim ćwiczenia uelastyczniające. Będą one pomocne przy nadmiernym napięciu mięśni, ale pogłębią problem niestabilności i nasilą ostre stany bólowe. W dwóch przypadkach na trzy będziesz ćwiczył ze szkodą dla Twojego zdrowia. Warto zwrócić uwagę, że w przypadku poważnych zmian strukturalnych (dyskopatia, zmiany nowotworowe, złamania) jedno nieodpowiednie ćwiczenie może doprowadzić do nieodwracalnego uszczerbku na zdrowiu.

Czytaj także: Poznaj konsekwencje siedzącego trybu życia!

Błędy podczas wykonywania ćwiczeń są nieuniknione. Ich natężenie zależy od świadomości ciała ćwiczącego. Osoby podejmujące regularną aktywność fizyczną korygują się z większą łatwością niż osoby, które spędziły za biurkiem ostatnie 20 lat życia, a w szkole niezbyt przepadały za lekcjami wychowania fizycznego. Niezależnie od tego, do której grupy osób się zaliczasz, każda nowa aktywność ruchowa wymaga wprowadzenia, kontroli poprawności wykonania i korekty ewentualnych błędów. Odpowiednie ustawienie ciała jest kluczowe dla skuteczności określonego ćwiczenia. Nieprawidłowa pozycja właściwie uniemożliwia pobudzenie odpowiednich mięśni i wymusza zastępcze strategie ruchowe. Niestety kontrola ruchu tułowia, ramion, nóg i głowy oraz ich pozycji względem siebie nastręcza wielu trudności.

Wprowadzając ćwiczenia w domu samodzielnie możesz podświadomie wykorzystywać silne mięśnie i tak modyfikować pozycję, aby nie angażować do pracy mięśni osłabionych. Ograniczenia zakresu ruchu, ból i sztywność tkanek, to kolejne czynniki, które mogą wpływać negatywnie na poprawność ćwiczeń wykonywanych przez Ciebie z najlepszymi intencjami. Jeżeli wprowadzasz nowe ćwiczenia pod okiem fizjoterapeuty, zawsze możesz liczyć na jego pomoc. Może być ona formą informacji zwrotnej dotyczącej poprawności pozycji i wykonywanego ruchu. Może również polegać na odpowiedniej modyfikacji ćwiczeń, dzięki której unikniesz strategii kompensacyjnych i przeciążeń.

Jeżeli zmagasz się z bólem pleców (kręgosłupa), konsultacja z fizjoterapeutą pozwoli Ci uniknąć problemów, o których pisałem. Ból kręgosłupa może być samoistny. Może być on też objawem dyskopatii, podrażnienia korzeni nerwowych, infekcji, stanu zapalnego lub chorób rdzenia kręgowego. Po zebraniu wywiadu i wykonaniu badania fizjoterapeuta oceni Twój stan i ustali strategię leczenia. Jeśli Twój ból jest samoistny, dzięki fizjoterapii uzyskasz szybką pomoc. Opiera się ona na technikach manualnych, których nie byłbyś w stanie wykonać samodzielnie. Fizjoterapia obejmuje również program ćwiczeń domowych, za który bierzesz główną odpowiedzialność. W odróżnieniu od ulotek i podręczników, fizjoterapeuta dobierze ćwiczenia adekwatne do przyczyny Twojego bólu. Określi też ich intensywność w odniesieniu do Twoich obecnych możliwości. Wykonując pierwszy trening pod jego okiem będziesz mógł również uzyskać informacje o błędach wymagających korekty.

Czytaj także: Ryzyko związane z wizytą u kręgarza

Bóle kręgosłupa są powszechnym problemem. Samodzielne ćwiczenia stosowane w oparciu o ulotki, podręczniki i internet mogą nie przynieść Ci spodziewanej ulgi. Co więcej, mogą pogorszyć Twój stan pogłębiając przyczynę Twoich dolegliwości. Jeżeli nawet znajdziesz dobre ćwiczenia trudno będzie Ci uświadomić sobie i wyeliminować potencjalne błędy techniczne. Korzystając z wiedzy i doświadczenia fizjoterapeuty uzyskasz szybką pomoc, indywidualny program ćwiczeń i wskazówki dotyczące profilaktyki. Zatem jeśli ból ogranicza Cię w codziennych aktywnościach, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty.