Złamanie kości łódeczkowatej – leczenie, operacja, rehabilitacja, martwica

W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:

– przyczyn i objawów złamania kości łódeczkowatej

– wszystkich możliwości leczenia

– rokowań i niezbędnych wskazówek do poprawy Twojej sprawności

Kość łódeczkowata należy do jednej z ośmiu kości nadgarstka. Do złamania kości łódeczkowatej może dojść najczęściej w przypadku upadku na wyprostowaną dłoń lub przy powtarzających się przeciążeniach. Złamanie kości łódeczkowatej należy do najczęstszych złamań w obrębie kości nadgarstka. Ze względu na specyfikę budowy tej kości, jej położenie oraz słabe ukrwienie może dojść do różnych komplikacji podczas leczenia.

Trochę o anatomii i szczegółach złamania

Złożony staw nadgarstkowy jest odpowiedzialny za bardzo precyzyjne ruchy dłoni i palców. Mimo niewielkiej przestrzeni w tej okolicy przebiegają bardzo ważne struktury takie jak: nerw pośrodkowy, nerw łokciowy, nerw promieniowy, naczynia krwionośne oraz liczne mięśnie odpowiedzialne za ruchy nadgarstka i wszystkich palców

Fot. Budowa kostna okolicy nadgarstka

Nadgarstek zbudowany jest z ośmiu niewielkich kości, które tworzą dwa rzędy. Pierwszy rząd tworzy połączenie z przedramieniem (staw promieniowo-nadgarstkowy – składający się z panewki utworzonej przez kość promieniową i krążek stawowy oraz główki utworzonej przez kość łódeczkowatą, księżycowatą i trójgraniastą). Kości drugiego rzędu oprócz połączeń z pierwszym rzędem tworzą połączenia z kośćmi śródręcza. Całość jest silnie stabilizowana przez torebkę stawową, a także bardzo złożony układ więzadłowy. Dzięki więzadłom, torebkom stawowym oraz licznym mięśniom zachowana jest stabilność stawowa nawet podczas bardzo dużych obciążeń ręki.

Stawy nadgarstka umożliwiają trójwymiarowe ruchy dłoni: zgięcie grzbietowe (gdy palce skierowane są ku górze), zgięcie dłoniowe (gdy palce skierowane są w dół), odchylenie w prawo i w lewo (nazywane zgięciem dopromieniowym i dołokciowym) oraz obwodzenie, na które składają się wszystkie wymienione wyżej ruchy. Dodatkowo nadgarstek wpływa na ruchy śródręcza oraz palców.

Złamanie kości łódeczkowatej może być zlokalizowane w:

– proksymalnej jednej trzeciej
– środkowej jednej trzeciej
– dystalnej jednej trzeciej

W przypadku uszkodzenia kości łódeczkowatej szczelina złamania nie zawsze jest dobrze widoczna. Jest to związane z małym rozmiarem tej kości, który w praktyce możemy porównać do wielkości paznokcia. Na proces zrostu kości zawsze ma wpływ odpowiednie lokalne krążenie. W przypadku kości łódeczkowatej ukrwienie pochodzi z gałązek kości promieniowej oraz poprzez krążenie śródkostne. Jednakże nie wszystkie rejony kości są ukrwione równomiernie, co w części przypadków grozi martwicą kości i utrudnionym zrostem, a co za tym idzie brakiem powrotu codziennej funkcji dłoni.

Objawy złamania kości łódeczkowatej

Głównym objawem złamania kości łódeczkowatej jest ból i tkliwość w okolicy tzw tabakierki anatomicznej (trójkątny dołek po stronie kciuka). Zaraz po złamaniu objawy będą się nasilały podczas nacisku na kciuk lub w momencie oparcia dłoni na podłożu (szczególnie rejonu kciuka). Dodatkowo objawy mogą być wywołane przez ruchy palców oraz ruchy skrętne przedramienia. Dolegliwości bólowe w większym stopniu występują od strony grzbietowej, nadgarstka, jednak jest to zależne od dokładnego miejsca złamania. Bardzo często ból przenosi się na całą dłoń a nawet przedramię. W większości przypadków w rejonie złamania pojawia się opuchlizna. W niektórych sytuacjach pacjenci odczuwają tylko niewielkie dolegliwości bólowe i nie biorą pod uwagę złamania kości, podejrzewając zwichnięcie lub uszkodzenie mięśniowe. Niestety bagatelizowanie problemu i opóźnienie wdrożenia właściwego leczenia może mieć niekorzystne skutki.

W przypadku pomyłki diagnostycznej lub nieudanego leczenia czasem dochodzi do braku zrostu, martwicy kostnej lub zrostu wadliwego, co w przyszłości może wpłynąć na jakość funkcji ręki oraz wcześniejsze zmiany zwyrodnieniowe.

Przyczyny złamań kości łódeczkowatej

Główną przyczyną złamania kości łódeczkowatej są wszelkie urazy okolicy dłoni. Najczęściej do złamania dochodzi w momencie upadku na wyprostowaną dłoń. Bardzo często tego typu złamanie występuję u osób trenujących sport w momencie upadku (podczas próby asekuracji dłońmi).

Czynnikiem, który może sprzyjać złamaniu jest osłabienie stabilności stawowej w rejonie nadgarstka oraz wszelkie choroby związanie z osłabieniem struktury kości (m. in.: osteoporoza, zmiany zwyrodnieniowe). W niektórych przypadkach osłabienie kości jest związane z efektem ubocznym przyjmowania leków. Złamania w rejonie przedramion i nadgarstka częściej dotyczą kobiet, których układ kostny jest znacznie drobniejszy od mężczyzn.

Diagnostyka złamania kości łódeczkowatej

Diagnostyka powinna się rozpocząć od dokładnego wywiadu. Lekarz powinien zapytać o szczegóły urazu oraz choroby dodatkowe. Kolejnym etapem jest badanie. Podczas badania kluczowa jest ocena rejonu największej bolesności, obrzęku, zakresów ruchomości oraz wpływu stawów sąsiadujących na wzrost dolegliwości.

Fot. 1 Złamanie kości łódeczkowatej

W celu potwierdzenia złamania kości łódeczkowatej istotna jest diagnostyka obrazowa, gdzie na początku rozpoczyna się od badania RTG. Niestety w przypadku tego badania złamanie może zostać przeoczone ze względu na brak ewidentnej szczeliny złamania. Często lekarz, by uzyskać bardziej dokładny obraz uszkodzenia decyduje się na wykonanie badania MR (Rezonans magnetyczny) lub TK (Tomografia komputerowa). W trakcie leczenia, badania są powtarzane co kilka tygodni dla oceny jakości zrostu kostnego.

Diagnostyka różnicowa

Kość łódeczkowata należy do ośmiu niewielkich kości nadgarstka dlatego nie jest łatwo dokonać odpowiedniej diagnozy. W przypadku złamania kości łódeczkowatej należy wykluczyć złamania innych kości nadgarstka, kości śródręcza oraz części dalszej kości promieniowej. Ponadto należy wykluczyć dolegliwości mogące być efektem: zmian zwyrodnieniowych, uszkodzeń mięśniowowo-stawowych oraz konfliktu grzbietowego nadgarstka.

Wszystkie możliwości leczenia

W przypadku złamania kości łódeczkowatej kluczowa jest odpowiednia diagnostyka. Na podstawie wyników badań lekarz wybiera strategię leczenia. W przypadku pęknięcia lub złamania bez przemieszczeń lekarz może się zdecydować na leczenia zachowawcze poprzez opatrunek gipsowy (zakładany nawet na kilka miesięcy). W momencie zdjęcia opatrunku lekarz decyduje o rozpoczęciu procesu rehabilitacji (warunkiem jest odpowiedni zrost kostny). W trakcie rehabilitacji fizjoterapeuta, powinien współpracować z lekarzem w celu ustalenia bezpiecznej i skutecznej strategii leczenia.

Fot. Ograniczenie wyprostu po złamaniu

 

 

Fot. Prawidłowy zakres wyprostu nadgarstka

 

 

Fot. Ograniczenie zgięcia nadgarstka

 

 

Fot. Prawidłowy zakres zgięcia nadgarstka

 

 

Po usunięciu opatrunku gipsowego lub stabilizatora terapię warto rozpocząć od rozluźniania mięśniowo-powięziowego przedramienia, ramienia oraz dłoni. Dodatkowo pomocne może być rozluźnienie odległych rejonów, które mogą w sposób pośredni przyczyniać się do ograniczenia ruchomości. Rozluźnienie tkanek miękkich poprawi krążenie oraz mobilność stawową. Dodatkowo mogą zostać usunięte zrosty i zwłóknienia w obrębie mięśni i powięzi, co pomoże w poprawie zakresu ruchomości dłoni po długim unieruchomieniu.

Po zdjęciu unieruchomienia u wszystkich pacjentów uwidaczniają się spore ograniczenia ruchomości. W przypadku ograniczenia ruchomości stawu nadgarstkowego, stawów dłoni oraz stawu łokciowego konieczna jest poprawa zakresów ruchomości. Do tego celu wykorzystać można zarówno ćwiczenia, rozciąganie jak i terapię manualną (poprawi elastyczność torebek stawowych oraz tkanek okołostawowych). Aby ćwiczenia były skuteczne należy je wykonywać regularnie. W wielu przypadkach dla poprawy zakresu ruchomości ćwiczenia należy wykonywać co kilka godzin.

Kolejnym etapem procesu rehabilitacji powinna być stabilizacja. Ćwiczenia stabilizujące są bardzo ważnym elementem terapii bowiem dążą do trwałej zmiany nieprawidłowych obciążeń. W przypadku ćwiczeń stabilizujących kluczowe jest osiągniecie prawidłowego ustawienia osi nadgarstka (przypadającej w podporze na pięściach na okolicę drugiej i trzeciej kości śródręcza). Ćwiczenia stabilizujące powinny się rozpocząć od minimalnego obciążenia nadgarstka. W przypadku braku dolegliwości bólowych należy zwiększać trudność ćwiczeń np. poprzez dodanie niestabilnego podłoża i zwiększenie ciężaru obciążenia. Bardzo istotna będzie również praca nad wyrównaniem dysbalansu mięśniowego (rozluźnienie i rozciągnięcie mięśni przeciążonych a wzmocnienie osłabionych).

Fot. Ćwiczenie stabilizacji nadgarstka

 

Fot. Ćwiczenie wzmacniania nadgarstka

 

 

Dla utrzymania efektów terapii bardzo ważna jest również profilaktyka. Należy w każdych warunkach pamiętać o właściwych nawykach. Chodzi tu głównie o unikanie przez okres kilku miesięcy pracy wymagającej długiego i mocnego ściskania przedmiotów w chorej ręce. Ryzykowny może być także niewłaściwy podpór na ręce. Lekarz powinien poinformować Cię o dodatkowych ograniczeniach wynikających z procesu Twojego leczenia.

 

Fizykoterapia

 

Uzupełnieniem leczenia zachowawczego oraz leczenia operacyjnego złamania kości łódeczkowatej mogą być zabiegi fizykoterapii. W przypadku leczenia operacyjnego należy pamiętać o przeciwwskazaniach (do niektórych zabiegów) związanych z metalową stabilizacją odłamów kostnych. W przypadku braku przeciwwskazań korzystna może być: laseroterapia, magnetoterapia, ultradźwięki lub hydroterapia. Zabiegi te mają działanie: rozluźniające, przeciwbólowe oraz poprawiające ukrwienie i zrost kostny. Mogą one być szczególnie istotne w przypadku opóźnienia zrostu. W warunkach domowych bardzo korzystne są wszelkie hydro masażery, do których możemy wkładać codziennie dłonie i wykonywać proste ćwiczenia.

 

Zaopatrzenie ortopedyczne – zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

 

Wejdź na niebieski link i zajrzyj do naszego Sklepu

 

W przypadku złamania kości łódeczkowatej zaopatrzenie ortopedyczne może być przydatne zarówno po zdjęciu gipsu jak i po zabiegu operacyjnym. O zaleceniu do noszenia ortezy decyduje lekarz oraz fizjoterapeuta biorąc pod uwagę obecny stan leczenia.  Z czasem kiedy funkcja i siła dłoni wróci warto jedynie korzystać z mniej sztywnej opaski lub owijek na nadgarstki jeśli planujesz intensywną pracę lub mocno obciążający trening sportowy. W przypadku sportów ekstremalnych koniecznie należy stosować ochraniacze.

Jeśli chodzi o rozluźnienie dłoni to bardzo przydatna może być piłka jeżyk. Do rozluźniania przedramienia przydatne mogą wałki (prosty i z kolcami). Kiedy wchodzisz w etap powrotu siły mięśniowej przydatny będzie sprzęt do ćwiczeń: piłka do wzmacniania zginaczy palców, ściskacz dłoni, hantle oraz taśmy do ćwiczeń wzmacniających prostowniki palców. Do ćwiczeń poprawiających stabilizację nadgarstka przydaje się piłka miękka. Jeśli w trakcie rehabilitacji zmagasz się z obrzękiem i bólem po ćwiczeniach przydatny będzie Cold Pack chłodzący (pamiętaj owijać go w ręcznik kuchenny przed przyłożeniem do skóry).  

 

Leczenie operacyjne po złamaniu kości łódeczkowatej

W przypadku złamania kości łódeczkowatej zabieg operacyjny jest często jedynym wyjściem. Istnieje kilka wskazań do wykonania zabiegu. Możemy do nich zaliczyć: konieczność szybkiego powrotu do zdrowia (powrót do pracy lub do treningów sportowych), przemieszczenie odłamów kostnych oraz brak zrostu w przypadku leczenia zachowawczego. Decyzje o rodzaju zabiegu podejmuje lekarz po ocenie diagnostyki obrazowej. Istnieją dwa sposoby założenia stabilizacji. Zespolenie wewnętrzne lub zewnętrzne za pomocą śrub kaniulowanych. Czas zastosowania stabilizacji jest indywidualny i zależy on stopnia zrostu kości. Przebieg rehabilitacji po zabiegu będzie zawsze indywidualny, ponieważ zależy od co najmniej kilku czynników. Decyzje o doborze ćwiczeń powinni wspólnie podejmować lekarz wraz z fizjoterapeutą. Głównymi celami będzie uzyskanie zrostu, poprawa ruchomości, siły oraz stabilności stawowej w obrębie całej kończyny górnej.

Rokowania

Większość złamań kości łódeczkowatej goi się dobrze. Tylko w okolu 10-20% przypadków dochodzi do powikłań. Do powikłań należą: brak zrostu, zrost w nieprawidłowym ustawieniu, martwica kości, zespół Sudecka, zmiany zwyrodnieniowe oraz zaburzenia funkcji dłoni (ograniczony zakres ruchomości i dolegliwości bólowe). To co warto zapamiętać, to fakt, że po zdjęciu opatrunku gipsowego (leczenie zachowawcze) lub po operacji zaczyna się co najmniej kilku tygodniowy proces rehabilitacji. Tylko właściwa terapia pomoże na powrót funkcji i sprawności dłoni sprzed urazu!

Jeśli masz pytania i wątpliwości co robić, kiedy problem dotyczy Ciebie, umów się ze mną na Konsultację Online.

 

Zachęcam do komentowania i zadawania pytań pod artykułem!
Przemek Jureczko

Fotografie
1. By Mohamed Jarraya, Daichi Hayashi, Frank W. Roemer, Michel D. Crema, Luis Diaz, Jane Conlin, Monica D. Marra, Nabil Jomaah, and Ali Guermazi – (2013). "Radiographically Occult and Subtle Fractures: A Pictorial Review". Radiology Research and Practice 2013: 1–10. DOI:10.1155/2013/370169. ISSN 2090-1941. CC-BY 3.0, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=66657296