W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:

– przyczyn strzelającego palca lub kciuka

– wszystkich możliwości leczenia

– rokowań i niezbędnych wskazówek do poprawy sprawności Twojej dłoni

Palec strzelający (przeskakujący, trzaskający) jest jedną z najczęstszych dysfunkcji w obrębie dłoni. W praktyce kiedy chcesz wykonać zgięcie bądź wyprost palca lub kciuka w pewnym momencie napotykasz na duży opór, czasem opór jest nie do pokonania, czasem po pokonaniu oporu słyszalny jest charakterystyczny trzask lub przeskok. Najczęściej problem dotyczy kciuka, palca środkowego lub wskazującego. Żeby zrozumieć ten problem napiszę parę zdań o anatomii dłoni, zachęcam do nie pomijania tego fragmentu.

Anatomia dłoni i mechanizm powstania strzelającego kciuka, palca

Ręka ma bardzo skomplikowaną budowę, składa się z 27 kości, które łączą się w liczne stawy, pozwalające z jednej strony na bardzo precyzyjne ruchy, z drugiej na silny chwyt. W obrębie dłoni przebiega bardzo duża ilość mięśni. Cześć z nich ma początek jeszcze w obrębie przedramienia, cześć zlokalizowana jest tylko na dłoni. Mięśnie składają się z części kurczliwej (brzusiec mięśniowy) oraz ze ścięgien (struktury łączące brzusiec z kością). To właśnie dzięki mięśniom możemy wykonywać tak wszechstronne ruchu dłoni.

Biorąc pod uwagę przebieg mięśni w obrębie dłoni warto zwrócić uwagę na obecność troczków, czyli struktur stabilizujących ścięgna wzdłuż kości. Dodatkowo ścięgna otoczone są pochewkami maziowymi, mającymi postać osłonki, której głównym zadaniem jest zmniejszenie tarcia oraz ucisku pomiędzy kością a ścięgnem. Obecność troczków i osłonek pozwala na precyzyjną funkcję każdego palca w tym kciuka.

W przypadku palca trzaskającego (zatrzaskującego) może dojść do kilku różnych zaburzeń.

 

1 Pierwszym z nich jest zwężenie troczka pochewki zginaczy (osłonka, której głównym zadaniem jest zmniejszenie tarcia oraz ucisku pomiędzy kością a ścięgnem). Nieuszkodzony troczek ma bardzo niewielką średnicę odpowiednią dla idealnie dopasowanego ścięgna. Pod wpływem przeciążeń lub urazu może dojść do zmniejszenia średnicy troczka, co spowoduje zwiększenie tarcia dla przechodzących przez niego ścięgien. W praktyce możemy to porównać to zmniejszenia średnicy słomki, przez którą chcemy przełożyć cienki sznurek. Jeśli słomka jest za ciasna to ciężko o swobodny ruch sznurka względem słomki.

2 Kolejną możliwością, są zgrubienia ścięgna zginacza długiego kciuka lub jednego ze ścięgien zginacza palców, które zaczynają się zakleszczać w wąskim miejscu troczka zginaczy. W tej sytuacji można to wyobrazić sobie jako pogrubiały (sparciały sznurek) który chcemy przełożyć przez wąską słomkę. Nowy sznurek bez problemu przechodzi ale uszkodzony już nie i zaczyna się klinować i trzeć.

Każda z powyższych sytuacji powoduje pojawienie się zwiększonego tarcia na granicy pochewka – ścięgno i powstania stanu zapalnego, a w dłuższej perspektywie czasu powstanie zgrubienia i nasilenia dolegliwości bólowych.

 

Objawy zatrzaskiwania palca lub kciuka

Pojawienie się guzka po stronie dłoniowej, tuż u podstawy palca to często jeden z objawów, który można zaobserwować na początku choroby. Guzek, który pod wpływem ucisku jest tkliwy to pogrubiałe ścięgno. W trakcie ruchu palec w pewnym momencie zatrzymuje się. Ruch nie jest możliwy do wykonania bez pokonania oporu. Kiedy opór zostaje pokonany, usłyszeć można charakterystyczny trzask, po którym ruch palca zostaje kontynuowany. W czasie przeskoku możesz odczuwać znaczny ból.

Czasem do objawów dołącza zaczerwienienie lub opuchlizna palca. Zazwyczaj zajęty jest jeden palec, lecz zdarza się także, że choroba obejmuje kilka palców jednej, bądź obu rąk. Ograniczenia palców powodują znaczne pogorszenie funkcji całej dłoni w życiu codziennym.

Jeśli choroba jest już w zaawansowanym stadium pojawiają się przykurcze oraz sztywność stawowa. Ostatecznie palec może zostać zablokowany na stałe, zarówno w ustawieniu zgięciowym lub wyprostnym. Dzieje się tak, jeśli problem już trwa długo i nie zostało wdrożone żadne leczenie. W najgorszym wypadku może dojść do częściowej utraty chwytu dłoni.

Do nasilenia objawów może dojść pod wpływem każdego większego obciążenia dłoni związanego ze ściskaniem, zakręcaniem lub trzymaniem. Każdy z tych ruchów angażuje mięśnie zginacze, a szczególnie ich mocno przeciążone ścięgna. Choroba może się również pojawić u noworodków, gdzie jest związana z predyspozycją anatomiczną zwężonego troczka. Występuje najczęściej w obrębie kciuka.

To co warto zapamiętać to fakt, że każdy nasilony przeskok (zatrzask, strzelanie) kciuka lub palca może zwiększać stan zapalny i rozwijać dysfunkcję. Dlatego należy wdrożyć odpowiednie leczenie i unikać siłowego i gwałtownego rozprostowania palca.

 

Przyczyny trzaskającego palca i kciuka

Istnieje kilka możliwych przyczyn, które prowadzą do powstania palca strzelającego. Najbardziej powszechną z nich są wszelkie przeciążenia dłoni. Podczas trzymania różnego rodzaju narzędzi (często kilka godzin dziennie) w takiej sytuacji dochodzi do zwiększonej sztywności mięśniowo-powięziowej. To powoduje skrócenie mięśni i sklejenie warstw powięzi. Ponadto z czasem przeciążenia powodują mikrourazy i małe wylewy krwi w okolicach ścięgien, co może zapoczątkować proces włóknienia i powstania obrzęku ścięgna lub troczków.

Intensywna praca wpływa dodatkowo na dysbalans mięśniowy pomiędzy zginaczami a prostownikami palców. Takie czynności jak trzymanie, ściskanie czy zakręcanie są wykonywane za pomocą zginaczy, mało jest natomiast czynności wymagających siłowego otwierania dłoni (wtedy włączają się prostowniki nadgarstka i palców). Warto zdać sobie również sprawę, że intensywna praca dłoni powoduje skrócenie mięśni i zwiększoną sztywność, a to bezpośrednio wpływa na prawidłową funkcję.

Czasem zdarza się tak, że palec lub kciuk trzaskający pojawia się u osób, które na co dzień nie przeciążają dłoni. Taka sytuacja może mieć miejsce, podczas jednorazowej (intensywnej) pracy (np. odśnieżanie, skręcanie mebli, malowanie). W takiej sytuacji układ mięśniowy nie jest na tyle wytrzymały by poradzić sobie z nagłym przeciążeniem. Wywołuje to nagły obrzęk ścięgna, które nie mieści się w swoim troczku.

Rzadko zdarza się, że palec trzaskający jest wywołany jednorazowym urazem ręki. Jeśli jednak do tego dojdzie to przyczyną rozwinięcia się problemu jest nieprawidłowe tworzenie się blizny, w rejonie uszkodzenia.

Osoby w wieku od 40 do 60 lat to grupa, w której występowanie palca strzelającego jest najczęstsze. Oczywiście znacznie częstsze jest występowania palca kciuka zatrzaskującego u osób wykonujących regularnie fizyczną pracę dłońmi. W przypadku cukrzycy, reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), przykurczu Dupuytrena, bądź zespół de Quervaina ryzyko wystąpienia palca strzelającego jest zwiększone.

Diagnostyka przeskakującego palca i kciuka

Proces diagnostyki polega na przeprowadzeniu wywiadu oraz ocenie funkcji mięśni przedramienia oraz dłoni. Warto również ocenić zakres ruchomości i swobodne ustawienie dłoni. Dla porównania należy zbadać lewą i prawą dłoń. Diagnostyka może zostać poszerzona o badanie dodatkowe takie jak USG, które wskaże stan funkcjonalny troczków i ścięgien zginaczy.

 

Diagnostyka różnicowa

 

Jednostki chorobowe mające zbliżone objawy do palca trzaskającego to: przykurcz Dupuytrena, zniekształcenia palców związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), zwichnięcia w stawach śródręczno-paliczkowych i między paliczkowych oraz urazowe uszkodzenia ścięgien zginaczy.

Leczenie zachowawcze palca strzelającego

Decyzja o wyborze leczenia nie jest prosta. Na początkowym etapie problemu kiedy przeskok nie jest mocno bolesny lub problem trwa stosunkowo krótko skuteczne może być leczenie zachowawcze. W przypadku utrwalonych zmian, które trwają miesiącami lub latami konieczny zazwyczaj jest zabieg operacyjny, który opiszę w dalszej części artykułu. W przypadku leczenia zachowawczego leczenie powinno się opierać na kilku formach terapii:

1 Rehabilitacja

Na wczesnym etapie dysfunkcji warto rozpocząć proces rehabilitacji. Dąży ona do leczenia przyczyn problemów, a nie tylko objawów. Na proces rehabilitacji będzie składało się wiele różnych elementów terapii. Należy pamiętać, żeby każdy element był dostosowany do obecnego stanu dysfunkcji (bardziej delikatna terapia w stanie ostrym).

Terapię warto rozpocząć od rozluźniania mięśniowo-powięziowego przedramienia, ramienia oraz dłoni. Rozluźnienie tkanek miękkich zmniejszy napięcie tkanek, poprawi krążenie oraz mobilność stawową. Dodatkowo mogą zostać usunięte zrosty i zwłóknienia w obrębie mięśni i powięzi.

Bardzo ciekawym uzupełnieniem terapii jest automasaż. Wielu pacjentów bardzo chwali sobie piłki z kolcami „jeżyki”, które można wykorzystać do masażu dłoni. Podczas automasażu ważne jest by masować dłoń o piłkę umieszczona na stabilnym podłożu. Istotny jest także rejon masażu – omijamy bezpośrednie miejsce problemu (konfliktu ścięgna z pochewką), natomiast rozluźniamy mięśnie i ścięgna, które zmierzają do zgrubienia i miejsca przeskoku. Jest rzeczą bardzo ważną by nie ściskać piłeczki. Ściskanie, może nasilić objawy!

W przypadku ograniczenia ruchomości stawu nadgarstkowego oraz pozostałych stawów dłoni konieczna może być poprawa zakresów ruchomości. Do tego celu wykorzystać można zarówno ćwiczenia, rozciąganie jak i terapię manualną (poprawi elastyczność torebek stawowych oraz tkanek okołostawowych). Odpowiednie rozciąganie zginaczy krótkich i długich palców może być jednym z kluczowych elementów terapii.

Dla poprawy stanu deformacji dłoni kluczowe są również ćwiczenia siłowe. Chodzi o zmniejszenie dysbalansu między skróconymi i mocnymi zginaczami a osłabionymi prostownikami palców. Ćwiczenia należy wprowadzać stopniowo, odpowiednio do obecnych objawów.

Żaden z elementów terapii nie powinien podrażniać miejsca problemu, by nie zwiększać lokalnego stanu zapalnego.

Fizykoterapia

W celu rozluźnienia napięć mięśniowo-powięziowych, złagodzenia stanu zapalnego oraz zmniejszenia dolegliwości bólowych, pomocne mogą być zabiegi: krioterapii, hydroterapii (masaż wirowy), laseroterapii oraz jonoforezy z lekami przeciwzapalnymi. W warunkach domowych najłatwiej stosować żelowe zimne okłady, które można stosować co kilka godzin.

2 Profilaktyka

Dla utrwalenia efektów terapii i zmniejszenie stanu zapalnego bardzo ważna jest profilaktyka. Należy w każdych warunkach pamiętać o właściwych nawykach. Chodzi tu głównie o unikanie pracy wymagającej długiego i mocnego ściskania i trzymania przedmiotów w chorej ręce. Warto również unikać szybkiego i gwałtownego prostowania palca bo może to nasilać i zwiększać obrzęk.

3 Farmakoterapia i zabieg przezskórny

Na początkowym etapie dysfunkcji skuteczne może być również leczenie poprzez leki przeciwzapalne lub zastrzyki przeciwzapalne do pochewki ścięgnistej zginacza palca lub kciuka. Iniekcje przeciwzapalną podaje się pod kontrolą USG. Niestety iniekcja przeciwzapalna może nieść za sobą skutki uboczne działając niekorzystnie na okoliczne tkanki miękkie.

Inną strategią leczenia zachowawczego palca strzelającego jest również zabieg przezskórny. W praktyce zabieg polega na miejscowym znieczuleniu okolicy palca. Po znieczuleniu pod kontrolą USG lekarz przecina troczek. Zabieg trwa maksymalnie 30 minut, a jego zaletą jest szybkie gojenie i powrót do codziennej aktywności już po kilku tygodniach.

 

Zaopatrzenie ortopedyczne – zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

 

Kliknij na niebieski link i zajrzyj do naszego sklepu 

Do codziennego rozluźniania dłoni (w rejonie kłębu, kłębiku i pogrubionych ścięgien) bardzo przydatne mogą być piłki z kolcami, większa lub mniejsza w zależności od rozmiaru dłoni. W przypadku palca strzelającego istotne jest również rozluźnienie mięśni przedramienia. Do tego celu pomocny może być wałek do automasażu. Do wyboru jest gładki lub z kolcami. Jeśli dolegliwości bólowe nie są nasilone to w możliwych kątach wyprostu palców można stosować gumy wzmacniające wyprost palców. W przypadku dużego bólu przydatny może być Cold pack łagodzący stan zapalny (pamiętaj by zawsze owijać cold pack ręcznikiem kuchennym, a nie przykładać go bezpośrednio do skóry). W przypadku palca strzelającego stosowanie ortez korygujących zakres ruchu zazwyczaj nie przynosi pozytywnych efektów. Stabilizator może być jednak zalecony przez lekarza po zabiegu chirurgicznym.

 

 

 

Leczenie operacyjne palca strzelającego

Wskazaniami do leczenia operacyjnego jest brak rezultatów leczenia zachowawczego (rehabilitacja, iniekcja przeciwzapalna lub zabieg przezskórny). O konieczności przeprowadzenia zabiegu decyduje lekarz po ocenie funkcji ręki i diagnostyki obrazowej. W przypadku palca strzelającego wykonuje się zabieg przecięcia troczka A1 pochewki włóknistej. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu odcinkowym lub miejscowym. W praktyce lekarz nacina skórę, a następnie przecina troczek powodujący konflikt tkanek. Okres oszczędzania dłoni po zabiegu to co najmniej 6-8 tygodni. Przebieg rehabilitacji po zabiegu będzie zawsze indywidualny, ponieważ zależy od indywidualnych możliwości gojenia rany i okolicznych tkanek. Decyzje o doborze ćwiczeń powinni wspólnie podejmować lekarz wraz z fizjoterapeutą. Głównymi celami będzie poprawa ruchomości, siły i stabilności stawowej w obrębie dłoni. Kluczowy będzie powrót palca lub kciuka do naturalnych możliwości zgięcia i wyprostu.

Rokowania

W przypadku palca strzelającego rokowania są zależne od stopnia zaawansowania problemu. W przypadku gdy do zblokowania palca dochodzi po krótkiej intensywnej pracy, łatwiej o złagodzenie stanu zapalnego i zlikwidowanie problemu. Zawsze łatwiej leczyć mniejsze zmiany, której trwają krócej w czasie gdzie palec ma dalej możliwość prostowania. W przypadku długotrwałych przeciążeń dłoni na przestrzeni lat ścięgna zginaczy i ich troczki mogą być uszkodzone, często pojawia się sztywność i całkowity brak możliwości wyprostu palca, co znacznie ogranicza możliwości leczenia zachowawczego.


Jeśli masz pytania i wątpliwości co robić, kiedy problem dotyczy Ciebie, umów się ze mną na Konsultację Online.

Zachęcam do komentowania i zadawania pytań pod artykułem!
Przemek Jureczko