Zwyrodnienie stawu biodrowego (zwyrodnienie biodra) – objawy, przyczyny, operacja, rehabilitacja

W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:

– Różnych objawów i lokalizacji objawów w przypadku zwyrodnienia biodra

– Przyczyn tego problemu

– Rehabilitacji i ćwiczeń

– Rokowań i wskazówek niezbędnych do powrotu do sprawności :)

Zwyrodnienie stawu biodrowego jest obecnie najpowszechniejszą z chorób obejmujących układ ruchu. Jest to choroba przewlekła oraz postępująca, może dotyczyć każdego stawu, jednak najczęściej dotyka: stawu biodrowego, stawu kolanowego, stawów kręgosłupa a także stawu skokowego. W przypadku choroby zwyrodnieniowej w wyniku zmian biologicznych i mechanicznych dochodzi do degeneracji chrząstki stawowej. Częściej problem ten dotyczy kobiet. Staw biodrowy jest jednym ze stawów najczęściej zajmowanych chorobą zwyrodnieniową. 80% spośród chorych osób doznaje znacznego ograniczenia ruchomości, a 25% niepełnosprawności. Choroba często wpływa na ograniczenie życia społecznego poprzez trudności z chodzeniem i staniem.

Trochę o anatomii i dokładnych uszkodzeniach

Staw biodrowy jest połączeniem miednicy z kością udową. Panewka stawowa jest pogłębiona przez obrąbek stawowy. Zarówno głowa kości udowej jaki i panewka pokryte są chrząstką szklistą. Torebka stawu jest bardzo gruba i silna, wzmocniona dodatkowo więzadłami. W stawie biodrowym możemy wykonywać ruchy zgięcia, wyprostu, odwodzenia, przywodzenia, rotacji zewnętrznej, rotacji wewnętrznej oraz ruch obwodzenia (ruch obejmujący wszystkie poprzednie kierunki ruchu). Wszystkie ruchy stawu biodrowego są możliwe dzięki pracy mięśni miednicy oraz mięśni uda.

Chrząstka stawowa nie zawiera naczyń krwionośnych oraz nerwów. Nie jest więc odpowiednio odżywiona. Substancje odżywcze dostarcza jej jedynie płyn stawowy w którym jest zanurzona oraz naczynia ochrzęstne (kości) na drodze dyfuzji. Brak unerwienia sugeruje, że nie odczuwamy bólu w samej chrząstce, a jedynie w otaczających ją strukturach. Chrząstka szklista amortyzuje oraz zmniejsza tarcie kości budujących staw.

Budowa i funkcja chrząstki nie pozwala na proces gojenia bądź regeneracji. Żywotność komórek chrząstki szklistej znajdujących się głęboko w tkance, zwanych chondrocytami wraz z wiekiem jak i rozwojem tkanki spada. W wyniku tego procesu komórki te ulegają degradacji, a to pogarsza mechaniczne właściwości tkanki. W związku z tym traci ona swoje funkcje amortyzujące i minimalizujące tarcie pomiędzy powierzchniami stawowymi. W efekcie wszystkich tych zmian, unerwiona i odsłonięta część kości udowej kontaktuje się z odsłoniętą częścią panewki, co powoduje nieprzyjemny ból, nasilający się w określonym fragmencie ruchu stawu.

Fot. Budowa stawu biodrowego

Objawy choroby zwyrodnieniowej bioder

Ból w okolicy stawu biodrowego jest głównym objawem. To właśnie on sprawia, że pacjenci zaczynają szukać przyczyn i sposobu leczenia. Główny rejon bólu to boczna cześć stawu biodrowego oraz pachwina. Ból nie jest odczuwany powierzchownie, a raczej z wewnątrz stawu. Czasem promieniuje do pośladka, kolana, stawów krzyżowo-biodrowych bądź kręgosłupa lędźwiowego. Na jego powstanie mają wpływ różne struktury anatomiczne: okostna, ochrzęstna, torebka stawowa, więzadła, czy też mięśnie.

Wraz z pojawieniem się bólu dochodzi do ograniczenia ruchomości stawu (co związane jest z obkurczeniem się torebki stawowej) wpływa to na zaburzenie wzorca chodu. Bardzo często pojawia się nadmierna rotacja zewnętrzna gdzie palce stopy są nadmiernie skierowane do zewnątrz. Zaburzenie wzorca chodu utrudnia sprawne poruszanie się (może pojawić się utykanie). Bardzo charakterystyczne w zwyrodnieniach biodra jest to, że pewne fragmenty ruchu są całkowicie bezbolesne, gdzie dalszy fragment ruchu daje ostry ból, jest to związane z częściowym uszkodzeniem stawu, gdzie sąsiednie rejony stawu mają dalej chrząstkę w dobrym stanie.

W zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej ból doskwiera nie tylko po dłuższym chodzeniu ale także w spoczynku. Charakterystyczne dla choroby zwyrodnieniowej bioder są objawy bólowe po dłuższym siedzeniu lub leżeniu. Kiedy pacjent zaczyna obciążać staw to pierwsze kroki są bardzo bolesne, a staw jest usztywniony. Objawy mogą pojawiać się w nocy i zakłócać sen jest to związane z gorszym krążeniem, bezruchem i brakiem kontroli ułożenia nogi podczas spania.

Zwyrodnienie biodra ma charakter postępujący, może trwać kilka lat zanim pacjent odczuje pierwsze dolegliwości bólowe. Zmiany mogą dotyczyć jednego lub obu stawów biodrowych. Wraz z postępem choroby dochodzi do znacznego ograniczenia ruchomości, powstawania „przykurczy” oraz zaników mięśniowych. Bardzo charakterystyczne jest uczucie sztywności. Dodatkowo objawem są krepitacje stawu, czyli sytuacja w której słyszalne jest trzaskanie i przeskakiwanie w stawie.

W przebiegu choroby dochodzi do stanów zapalnych stawu w związku z czym może pojawić się obrzęk, podniesiona temperatura i zaczerwienienie.

Przyczyny zwyrodnień biodra

Za główną przyczynę zwyrodnienia stawu biodrowego podaje się zmiany degeneracyjne, które zachodzą w procesie starzenia się układu ruchu. Bardzo często do pierwszych zmian degeneracyjnych przyczyniają się przeciążenia w pracy zawodowej i życiu codziennym. Wśród pacjentów, którzy podczas pracy i dnia codziennego większość czasu przebywają w pozycji stojącej lub dużo chodzą zmiany zwyrodnieniowe mogą  pojawić się wcześniej. Niestety długotrwała pozycja siedząca również nie będzie sprzyjała funkcji stawu biodrowego (gorsze odżywienie i postępująca sztywność stawu).

Inną przyczyną powstania zwyrodnień może być nadwaga oraz otyłość. Nadmierna waga sprawia, że na stawy działają znacznie większe siły. Nawet kilka kilogramów więcej robi już różnice, nie mówiąc już o znacznej otyłości gdzie waga jest przekroczona o kilkadziesiąt kilogramów.

Kolejnym czynnikiem sprzyjającym powstaniu zmian zwyrodnieniowych są przeciążenia mięśniowe. Gdy dochodzi do przeciążeń mięśni kręgosłupa oraz obręczy biodrowej, to napięte mięśnie wpływają na funkcję stawów. Prowadzi to do zaburzenia prawidłowej biomechaniki i powstawaniu sztywności (rzutuje to na prawidłowy wzorzec chodu i degeneracje stawu).

Czynnikiem, który również sprzyja powstaniu zmian zwyrodnieniowych jest asymetria. W przypadku skoliozy (skrzywienie kręgosłupa) lub asymetrii długości kończyn dolnych ciężar ciała przesuwa się na jedną stronę. W takim przypadku podczas stania i chodzenia jeden staw biodrowy jest poddany znacznie większym obciążeniom. To samo tyczy się pracy zawodowej, w której pacjent wykonuje pracę w  asymetrycznej pozycji obciążając tylko lewą lub prawą nogę. O dziwo do choroby zwyrodnieniowej w takiej sytuacji dochodzi nawet u osób szczupłych! Z taką sytuacją spotkałem się niejednokrotnie w mojej pracy zawodowej, gdzie tylko w jednym stawie dochodziło do postępu choroby!

Szybsze zużycie chrząstki stawowej ma miejsce także w stanach pourazowych. Zarówno złamania, skręcenia, naderwania w obrębie kończyn dolnych po latach mogą skutkować wcześniejszymi zmianami zwyrodnieniowymi. Do podobnej sytuacji dochodzi w wyniku wad wrodzonych stawów biodrowych.

Również sport może przyczynić się do powstania wczesnych zmian zwyrodnieniowych biodra. Wiele sportów asymetrycznych może znacznie przeciążać jeden staw biodrowy, podczas biegania siła działająca na stawy biodrowe wzrasta od 8 do 12 razy. Znaczenie ma również powierzchnia po której się biega (bieganie po twardej nawierzchni jest bardzo niekorzystne). Do znacznych obciążeń stawów dochodzi również w podnoszeniu ciężarów oraz sportach walki.

Diagnostyka choroby zwyrodnieniowej bioder

Zwyrodnienie stawu biodrowego może być związana ze wcześniejszymi urazami lub występowaniem choroby w rodzinie. Istotny jest wywiad z pacjentem, dotyczący m.in. objawów oraz schorzeń współistniejących. W diagnostyce istotna będzie ocena ruchomości stawów biodrowych, palpacja, ocena chodu oraz sposobu przyjmowania niektórych pozycji (np. siad, leżenie). Lekarz lub fizjoterapeuta może wykonać testy funkcjonalne mające na celu sprawdzenie, czy dane dolegliwości na pewno wywołane są zmianami zwyrodnieniowymi stawu biodrowego.

Z diagnostyki obrazowej szczególnie pomocne może być badanie rentgenowskie – RTG, w którym uwidaczniają się m.in. zmiany w obrębie chrząstki stawowej. Warto wykonać także badanie MR (Rezonans magnetyczny) aby dokładniej zobrazować chrząstkę stawową jak i tkanki miękkie. Badanie to jest w stanie wykryć typowe zaburzenia już na początku choroby, a nie gdy zmiany są już bardzo zaawansowane.

Czasem pomocne są również badania laboratoryjne polegające na pobraniu płynu stawowego, które mogą wykazać obecność kryształów lub wskazać na układową przyczynę choroby (np. choroby reumatyczne, bakteryjne).

Diagnostyka różnicowa

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę m.in. takie dysfunkcje jak:  zapalenie kaletki krętarzowej, jałową martwicę głowy kości udowej, zapalenie stawu biodrowego, przeciążenie mięśni pośladkowych, dyskopatię z objawami neurologicznymi, dysfunkcje stawów krzyżowo-biodrowych oraz złamania.

Leczenie zwyrodnień stawu biodrowego

O wyborze strategii leczenia decyduje m.in. wiek pacjenta, wydolność krążeniowo-oddechowa, stan pozostałych stawów kończyny dolnej oraz kręgosłupa. W procesie usprawniania istotne jest rozluźnianie napięć mięśniowo-powięziowych w obrębie uda, obręczy biodrowej oraz kręgosłupa lędźwiowego. Przyczyni się to do przełamania zrostów w obrębie ścięgien i mięśni. W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego kluczowe będzie rozluźnienie mięśni odwodzicieli i zginaczy  stawu biodrowego, których nadmierne napięcie może wpływać na nieprawidłowe ustawienie powierzchni stawowych.

Głównym celem terapii jest również utrzymanie i poprawa zakresu ruchomości stawu biodrowego oraz pozostałych stawów kończyny dolnej. Przydatne mogą być zarówno ćwiczenia jak i terapia manualna poprawiająca m.in. elastyczność torebki stawowej i tkanek okołostawowych.

W celu odżywienia powierzchni stawowych istotny jest ruch, w przypadku stawu biodrowego wskazana jest jazda na rowerze stacjonarnym. Jeśli podczas kręcenia dolegliwości bólowe nie wzrastają to warto rozpocząć kręcenie od kilku minut dziennie. Jeśli objawy nie będą się zwiększać to można wydłużać czas kręcenia do kilkudziesięciu minut dziennie. Ruch będzie powodował stymulację stawu do produkcji mazi stawowej, która jest niezbędna w łagodzeniu objawów choroby zwyrodnieniowej. Najważniejsze, że podczas tego typu aktywności nie dochodzi do znacznego obciążenia stawu, bo cały ciężar spoczywa na siodełku a nie na stopach. Korzystne mogą być również ćwiczenia w odciążeniu w specjalnych podwieszkach.

Istotna jest również poprawa stabilności stawu biodrowego jak i kończyn dolnych. Ważnym elementem terapii jest nauka obciążania kończyn w prawidłowej osi, a więc tak, aby nie dochodziło do szpotawości lub koślawości. Kiedy stawy będą prawidłowo obciążane, wtedy przeciążenia układu ruchu będą mniejsze, a powierzchnie stawowe będą chronione przed szybszym zużyciem.

Istotna jest także praca nad zmniejszeniem dysbalansu mięśniowego, by wzmocnić mięśnie osłabione. Duże znaczenie ma również poprawa wzorca chodu, zwiększenie wydolności ogólnej oraz równowagi. Ćwiczenia równoważne mają kluczowe znaczenie w profilaktyce upadków u osób starszych.

Ważnym elementem leczenia jest także edukacja pacjenta. Ważne jest budowanie świadomości na temat istoty choroby oraz możliwości unikania przeciążeń w dniu codziennym. Istotne jest również utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz odpowiednio dobrana aktywność fizyczna.

Fizykoterapia

Fizykoterapia w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego jest uzupełnieniem leczenia. Jest pomocna m.in. w okresie zaostrzenia choroby. Stosowana jest głównie w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz zredukowania stanu zapalnego. Aby osiągnąć te cele, w zależności od stanu w jakim jest pacjent, stosowana jest m.in. elektroterapia, ultradźwięki, laseroterapia, magnetoterapia, krioterapia oraz hydroterapia. W każdym jednak przypadku fizykoterapia może mieć jedynie działanie uzupełniające w stosunku do ćwiczeń, masaży czy profilaktyki przeciążeń.

Zaopatrzenie ortopedyczne – zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

 

Nie trać czasu na szukanie, kliknij w link i przejdź do mojego sklepu

W celu odciążenia stawu zastosować można laskę lub kulę. Powinno się je trzymać w ręce przeciwległej do kończyny chorej. O wyborze pomocy do chodzenia powinien zadecydować fizjoterapeuta, który oceni wzorzec chodu. Przy niewielkich zmianach w stawie pomocne mogą być żelowe wkładki do butów, które wpłyną na większą amortyzację podczas chodzenia. W przypadku choroby zwyrodnieniowej bardzo pomocne mogą być różne piłki, gumy i taśmy do ćwiczeń, które znajdziesz tutaj. W przypadku osób starszych, które nie chcą zdecydować się na endoprotezoplastykę lub nie ma już takiej możliwości, przydatny może być sprzęt do pięlegnacji.

Leczenie operacyjne choroby zwyrodnieniowej biodra

Z reguły choroba zwyrodnieniowa biodra postępuje, w związku z czym zabieg operacyjny może się okazać nieunikniony. Udany zabieg pozwala całkowicie wyeliminować dolegliwości bólowe. Endoprotezoplastyka jest zabiegiem chirurgicznym podczas którego zmieniona chorobowa tkanka chrzęstna zostaje zastąpiona materiałami sztucznymi. Usuwa się zajętą chorobą głowę kości udowej i panewkę, zastępując te struktury metalową głową endoprotezy oraz panewką z tworzywa sztucznego ufiksowaną w miednicy. Istnieje wiele różnych typów endoprotez, ale przeważnie składają się one z podobnych elementów. Głównym wskazaniem do zabiegu są zaawansowane zmiany w obrębie stawu biodrowego, które nie poddają  się leczeniu zachowawczemu, duży ból oraz ograniczenia w poruszaniu się.

Przebieg rehabilitacji po zabiegu będzie zawsze indywidualny ponieważ zależy od wielu czynników. Decyzję o doborze ćwiczeń i momencie obciążania kończyny dolnej  powinni wspólnie podejmować lekarz wraz z fizjoterapeutą. Głównymi celami będzie poprawa ruchomości, siły i stabilności stawowej. Ważna będzie praca nad prawidłowym wzorcem chodu.

Obecnie zabieg endoprotezoplastyki w większości przypadków jest rutynową procedurą, która ma niewielki odsetek powikłań. Kluczowa jest jednak decyzja żeby na zabieg nie zdecydować się zbyt wcześnie lub za późno, dlatego ważna jest współpraca z doświadczonym lekarzem i fizjoterapeutą.

Rokowania w chorobie zwyrodnieniowej biodra

W przypadku zwyrodnienia stawu biodrowego rokowania są zależne od stopnia zniszczenia stawu, czasu trwania choroby, masy ciała oraz stanu pozostałych stawów kończyny dolnej. Na początkowych etapach choroby dobra terapia i stosowanie się do zaleceń może znacznie załagodzić dolegliwości. Kluczowa jest tu jednak systematyczność, szczególnie w wykonywaniu ćwiczeń i jeździe na rowerze stacjonarnym. Przy znacznie uszkodzonym stawie rehabilitacja może dawać tylko minimalne efekty dlatego docelowym wyjściem będzie zabieg operacyjny, po którym również niezbędna będzie rehabilitacja.


Jeśli masz pytania i wątpliwości co robić, kiedy problem dotyczy Ciebie, umów się ze mną na Konsultację Online.

Podobał Ci się artykuł? Oceń go i zostaw komentarz, to pomoże znaleźć go innym!
Przemek Jureczko

Fot. 1 By CFCF – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=44235706
Fot. 2 By Mikael Häggström, M.D.- Author info- Reusing images- Conflicts of interest:NoneMikael Häggström, M.D.Consent note: Written informed consent was obtained from the individual, including online publication. The consent also included mentioning occupation, age, sex, and clinical history. – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=80622115