Torbiel (cysta) Bakera – leczenie, pęknięcie, operacja, u dzieci

W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:

– Zgrubienia jakie możesz wyczuć pod kolanem – Torbiel Bakera

– Przyczyn tego problemu

– Różnych strategii leczenia

– Rokowań i wskazówek niezbędnych do powrotu do aktywności :)

Czy wyczułeś kiedykolwiek pod swoim kolanem zgrubienie, które ograniczało ruchomość Twojego stawu kolanowego? Powodowało ono ból i dyskomfort, może czasami nawet nie pozwalało zasnąć? Być może masz pod kolanem Torbiel Bakera, nazywaną również torbielą podkolanową lub cystą Bakera.

Nazwa tej torbieli wywodzi się od nazwiska lekarza Williama Bakera, który już w roku 1877 opisał dokładnie torbiel pojawiającą się pod stawem kolanowym. Torbiel osiąga zazwyczaj niewielkie rozmiary, da się ją wyczuć w trakcie dotyku, część pacjentów opisuje ją jako guzek. Nie należy się jednak martwić, nie jest to zmiana zagrażająca życiu. U niektórych pacjentów ma ona jednak większy rozmiar oraz wpływa na ograniczenie funkcji stawu. Część badań analizująca budowę stawu kolanowego uwidacznia różnego rozmiaru torbiele w tylnej części stawu nawet u 50% badanych! Żeby zrozumieć problem torbieli Bakera warto najpierw poznać uproszczoną anatomię kolana.

 

Trochę o anatomii kolana i powstaniu torbieli Bakera

Staw kolanowy jest największym stawem w układzie ruchu i ma bardzo skomplikowaną budowę. Zaliczamy go do stawów zawiasowo – obrotowych. Aby Twój staw kolanowy dobrze funkcjonował niezbędna jest współpraca wielu struktur kostnych, torebkowo-więzadłowych, a także mięśniowych.

Staw kolanowy łączy ze sobą kość udową z kością piszczelową. Szkielet kostny jest utworzony przez kość udową oraz kość piszczelową. Razem tworzą one staw udowo – piszczelowy. Od przodu w stawie kolanowym zlokalizowana jest rzepka, która wraz z powierzchnią rzepkową tworzy staw rzepkowo – udowy.

Ważnymi strukturami dla stawu kolanowego są łąkotki. Możecie się zastawiać po co one w ogóle są? Warto wiedzieć, że łąkotki wpływają na stabilność stawu oraz rozkład obciążeń. W stawie kolanowym zlokalizowane są dwie łąkotki: przyśrodkowa i boczna. Ich główny budulec stawi chrząstka włóknista – pod mikroskopem widać doskonale splecione wewnątrz włókna kolagenowe głównie w sposób okrężny. Kolagen stawowi niemalże 60 % suchej masy łąkotki. Gdy wykonujesz ruch swoim kolanem łąkotki przesuwają się na kości piszczelowej. Gdy prostujesz kolano łąkotki przesuwają się do przodu, gdy je zginasz wędrują do tyłu.

Dla stabilności stawu kolanowego niezbędna jest współpraca aktywnego i statycznego systemu stabilizacji.

Bierny system stabilizacji stanowią:

– torebka stawowa

– więzadła

– powięź

Aktywny system stabilizacji to liczne mięśnie znajdujące się rejonie uda i podudzia możemy do nich zaliczyć m. in.:

 

– mięsień czworogłowy

– grupa kulszowo – goleniowa

– mięśnie przywodziciele

– mięsień trójgłowy łydki

Nad całość czuwa system nerwowy, który analizuje informacji z receptorów czucia głębokiego znajdujących się w licznych strukturach kolana. System nerwowy stale dostosowuje pracę układu mięśniowego do informacji płynących z pozycji i ruchu kolana! Genialne działanie tego systemu przez lata pozwala chronić staw przed licznymi przeciążeniami.

Fot. Budowa stawu kolanowego



Budowa torbieli Bakera

 

Torbiel Bakera (cysta Bakera) umiejscowiona jest zazwyczaj pomiędzy przyśrodkową głową mięśnia brzuchatego łydki, a ścięgnem mięśnia półbłoniastego.

Czynniki, które powodują powstanie cysty warunkują bezpośrednio budowę jej ścian, ze względu na histopatologię można je podzielić na:

– Włókniste – ściana tej torbieli jest dobrze zarysowana, ma grubość ok. 1-2 mm, jej powierzchnia jest błyszcząca i gładka. Jak sama nazwa wskazuje zbudowana jest z tkanki włóknistej, która posiada wysoki odsetek hyaliny.

– Synowialne – ich ściana jest gruba na 2-5 mm, posiada specyficzne twory kosmkowe. Co ważne, jest mniej ograniczona od tkanek, które ją otaczają. Znajdująca się wewnątrz tkanka włóknista jest rzadsza niż w przypadku torbieli włóknistej, na powierzchni zaś znajdują się komórki podobne do synowialnych.

– Zapalne – ich cechą charakterystyczną jest bardzo gruba ściana – aż do 8 mm. Pokryta jest wypustkami fibrynowymi. Ściana nacieka limfocytami, komórkami plazmatycznymi. Co ciekawe w tym rodzaju torbieli mogą tworzyć się elementy chrzęstno i kostno pochodne.

Fot. 1 Torbiel w dole podkolanowym

 

Mechanizm powstania torbieli Bakera

 

Przyczyny powstawania torbieli nie zostały do końca poznane i naukowcy do tej pory nie są w stanie ich dokładnie określić. Najbardziej prawdopodobny mechanizm powstania wygląda następująco. W przypadku zdrowego stawu kolanowego ilość płynu stawowego jest regulowane przez błonę maziową. Kiedy dojdzie do urazu jednej ze struktur wewnątrz stawowych (łąkotka, chrząstka, więzadła krzyżowe) ilość płynu znacząco zwiększa się. Taka sytuacja powoduje szybki wzrost ciśnienia w stawie i obrzęk. Nowa sytuacja powoduje ograniczenie ruchomości stawu. Jeśli taki stan przedłuża się (brak leczenia lub powtarzające się przeciążenia i obrzęk) może dojść do pojawienia się miejsca, przez które płyn będzie chciał uciec ze stawu. Jest to mechanizm zbliżony do powstania przepukliny brzusznej czy pachwinowej. Duże ciśnienie powoduje rozejście się tkanek i powstanie małej torbieli. Stan zapalny kolana i obrzęk może również wpłynąć na powiększenia kaletki brzuchato – półbłoniastej, która leży w tylnej części kolana.

Powiązanie torebki stawowe z torbielą można jest szczególnie widoczne w momentach większych przeciążeń kolan, gdzie przy znacznych obciążeniach kolana i obrzęku dochodzi do równoczesnego wzrostu objętości torbieli.

Torbiel może rosnąć stopniowo lub pojawić się nagle będzie to zależne od wzrostu ciśnienia w stawie i tego jak postępuje leczenie stawu kolanowego. Na pewno wraz z wiekiem istnieje większe ryzyko powstania torbieli, co wynika z mniejszej wytrzymałości tkanek na obciążenia i znacznie większego przeciążenia stawu. Rzadko dochodzi do powstania torbieli w dole podkolanowym nie połączonej z torebką stawową kolana.

Torbiel Bakera u dzieci

 

Torbiel Bakera pojawia się czasem u dzieci. U dzieci torbiel zazwyczaj nie jest związana z żadną dysfunkcją kolana. Zazwyczaj problem nie wiąże się z żadnymi dolegliwościami i może ustępować samoistnie. Tak jak w przypadku torbieli występującej u dorosłych należy ocenić w badaniach dokładne miejsce torbieli. W tym przypadku zazwyczaj skłania się ku leczeniu zachowawczemu (obserwacja) z okresową kontrolą wielkości torbieli. Zachowanie torbieli w czasie daje informacje co do wyboru strategii leczenia (zerknij dalej do działu „Leczenie”).

 

Objawy Torbieli Bakera

Najbardziej typowym objawem torbieli, o którym już wcześniej wspomniałem jest występowanie zgrubienia w tylno – bocznej powierzchni kolana. U dorosłych osób torbiel wpływa na: ból, uczucie pełności w stawie kolanowym, które nasilają się wraz z obciążeniem stawu podczas czynności dnia codziennego lub uprawiania sportu. Ból i dyskomfort będą się nasilać w trakcie prostowania lub zginania stawu kolanowego.

W rzadkich sytuacjach może dojść do pęknięcia torbieli, co może spowodować zwiększenie dolegliwości bólowych oraz obrzęk w okolicy dołu podkolanowego. Stan ten w medycynie nazywamy zespołem rzekomego zakrzepowego zapalenia żył.
Objawy w trakcie badania do złudzenia przypominają te występujące w zakrzepowym zapaleniu żył! (na szczęście pęknięcie torbieli jest mniej groźnym problemem dla zdrowia w porównaniu do zapalenia układu żylnego).

Dodatkowo może występować nadmierne ocieplenie i zaczerwienienie okolicy, w której występuje cysta. Czasami zdarza się, że możesz odczuwać drętwienie łydki, co jest związane z konfliktem tkanek i uciskiem naczyń krwionośnych i nerwowych.

Bardzo często wszystkie wyżej wymienione objawy mogą się nasilać podczas siedzenia na piętach lub w przeproście stawu. Także zwiększona aktywność ruchowa (lub czas po niej) może zwiększać rozmiar torbieli i dolegliwości bólowe.

 

Przyczyny powstania torbieli Bakera

W przypadku pojawienia się torbieli za powstanie problemu może odpowiadać co najmniej kilka przyczyn!

– urazy wewnątrz stawowe, które są związane ze pojawieniem się obrzęku. Zazwyczaj dotyczy do uszkodzeń więzadeł krzyżowych, łąkotki czy podrażnienia błony maziowej w przypadku choroby zwyrodnieniowej.

– zmiany przeciążeniowe: bardzo często obrzęk stawu i możliwy problem z pojawieniem się torbieli Bakera może wynikać z powtarzających się problemów kolana. Jeśli problem nie jest leczony to znacznie łatwiej o dalsze uszkodzenia i powolne tworzenie torbieli.

– uszkodzenia mięśniowe powięziowe: za powstanie torbieli mogą być również wszelkie urazy mięśni i powięzi znajdującej się w bliskim sąsiedztwie kaletki. Dotyczą one przede wszystkim grupy kulszowo-goleniowej (tylne mięśnie uda) oraz mięśni łydki.

– uszkodzenia wielostrukturowe: jeśli w Twoim kolanie uszkodzonych jest co najmniej kilka struktur takich jak: łąkotki, więzadła czy chrząstka stawowa co cały staw nie pracuje w optymalnych warunkach! Taka sytuacja ma negatywny wpływ na powolne uszkodzenia dalszych struktur, czego wynikiem może być powolne pojawienie się torbieli Bakera.

– choroba zwyrodnieniowa to stopniowe uszkodzenia chrząstki i struktur budujących staw. W jej wyniku małe drobinki uszkodzonej chrząstki drażnią błonę maziowa i powodują ból i obrzęk stawu. Tak jak już wspominałem wcześniej obrzęk jest jedną z głównych przyczyn powstania torbieli.

– Jedną z ostatnich przyczyn powstania cysty Bakera są choroby na tle zapalnym atakujących cały układ ruchu (m. in.: Borelioza, Dna moczanowa, Łuszczyca stawów, Rzs). Również nadwaga i otyłość mogą wpływać na powstanie problemu.

Diagnostyka cysty Bakera

W zdecydowanej większości przypadków po dokładnie przeprowadzonym wywiadzie oraz badaniu palpacyjnym lekarz jest w stanie postawić diagnozę torbieli Bakera. Zawsze jednak warto przeprowadzić badania dodatkowe. Pierwszym z nich jest badanie USG. Lekarz w trakcie badania może dość precyzyjnie określić wielkość torbieli, gęstość oraz jej dokładne położenie w stosunku do sąsiednich struktur stawu. Wynik otrzymujesz od razu po badaniu co znacząco przyspieszy wybór strategii leczenia.

Czasem lekarz dla wykluczenia problemu układu żylnego może zlecić USG układu żylnego, podczas którego można ocenić przepływ w Twoich naczyniach. Badanie to jest zalecane w przypadku, kiedy istnieje podejrzenie zakrzepowego zapalenia żył.

Czasem dla oceny tylnego przedziału kolanowego (w tym torbieli) lekarz może zlecić MR (rezonans magnetyczny). Niestety, jeśli będziesz chciał wykonać badania na NFZ termin oczekiwania jest dość długi, natomiast w komercyjnej placówce musisz liczyć się z wydatkiem na poziomie 400-600 zł. Co ciekawe, u pacjentów bez podejrzenia torbieli Bakera, bardzo często można było dostrzec torbiel!

Fot. 2 Widok Torbieli w obrazie MR 

 

Fot. 3 Widok torbieli podkolanowej w badaniu MR

 

W przypadkach kiedy leczenie torbieli Bakera jest nieskuteczne często dodatkowo lekarz może wykonać punkcję diagnostyczną. Można ją poprzedzić podaniem znieczulenia miejscowego. W jej trakcie lekarz pobiera z cysty płyn, który następnie jest analizowany w laboratorium.

W przypadku torbieli Bakera ważna jest diagnostyka różnicowa, tak by nie przeoczyć poważniejszego problemu. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić: zakrzepowe zapalenie żył oraz chorobę nowotworową.

 

Leczenie zachowawcze w przypadku torbieli Bakera

W zależności od przyczyn powstania torbieli lekarz ustala strategię leczenia. Jeśli problem pojawia się po raz pierwszy lekarz może zaproponować leczenia zachowawcze. W przypadku większych torbieli, które konfliktują się z innymi tkankami może zapaść decyzję o zabiegu operacyjnym.

W przypadku leczenia zachowawczego mamy kilka możliwości do wyboru, jednak zazwyczaj celem głównym jest poprawa funkcji stawu kolanowego, co może wpłynąć na zmniejszenie samej torbieli i nie pojawianie się jej w przyszłości.

Proces rehabilitacji można rozpocząć od odciążenia kolana. Powinno się unikać każdej aktywności przeciążającej kolano. W chwilach odpoczynku warto układać nogę trochę wyżej (kolano wyżej od biodra, stopa wyżej od kolana) dodając intensywne ruchy stopą. Taka strategia przy pomocy grawitacji może wpływać na powolne ograniczenie obrzęku w tylnym przedziale kolana.

Jeśli chodzi o dokładne wytyczne do leczenia to kluczem jest wyleczenie głównego problemu kolana, który wpływa na wtórnie na powstanie torbieli. Bez terapii problemu głównego raczej nie można myśleć o pozbyciu się torbieli Bakera. Po niżej znajdziesz linki do innych moich artykułów, w których opisuję najbardziej popularne dysfunkcje kolana:

Przeciążenie łąkotki bocznej

Przeciążenie łąkotki przyśrodkowej

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego Acl

Choroba zwyrodnieniowa kolana

Uszkodzenie grupy kulszowo-goleniowej

Mogę jedynie wspomnieć, że w większości tych problemów celem terapii powinna być:

 

– poprawa stabilizacji stawu kolanowego (wyrównanie dysbalansu przeciwnych grup mięśniowych działających na staw) oraz trening obciążania stawu w prawidłowej osi (minimalizującej przeciążenia stawu).

– poprawa siły mięśniowej (często w wyniku niskiej aktywności, bólu lub ograniczenia ruchomości część mięśni stopniowo zanika).

– poprawa zakresu ruchomości (ból i obecność torbieli mogą wpływać na ograniczenie zgięcia lub wyprostu)

Fizykoterapia

 

Stosowanie zabiegów fizykoterapii (np. prądy, ultradźwięki) z tyłu kolana (dół podkolanowy) jest dość ryzykowne ze względu na bliską odległość do naczyń i nerwów znajdujących się w dole podkolanowym. Korzystne może być przemyślane stosowanie krioterapii i pola magnetycznego.



Punkcja i leczenie farmakologiczne

 

Torbiel Bakera można również leczyć farmakologicznie. Czasem lekarz może przepisać Ci leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Przyjmowanie leków może przynieść krótkotrwałą poprawę jednak dodatkowo może obciążać układ pokarmowy. Czasem lekarz może zaproponować ściągnięcie płynu z torbieli i obserwację. Jest to jednak leczenie objawowe i wiąże się z dużym ryzykiem nawrotu :( (jeśli problem główny stawu nie został rozwiązany).

Zaopatrzenie ortopedyczne – zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

 

Kliknij na link i zajrzyj do sklepu

W przypadku znacznej torbieli Bakera lub dużego bólu warto zastosować odciążenie kolan za pomocą kul lub balkonika. W przypadku rehabilitacji kolan bardzo przydatne są różnego rodzaju gumy i taśmy, piłki, krążki sensomotoryczne oraz mata do ćwiczeń. W stanach zaostrzenia pomocne mogę być Cold packi do hamowania obrzęku i stanu zapalnego. W momentach zaostrzenia pomocna jest też orteza stawu kolanowego, która zwiększa stabilność stawu. Należy jednak pamiętać, by stosować to rozwiązanie tylko w momentach największych przeciążeń maksymalnie przez kilka godzin dziennie. W torbieli Bakera wywołanej zmianami przeciążeniowymi w młodszym wieku przydatny może być również roller do masażu mięśni uda i podudzia.

 

 

Leczenie operacyjne Torbieli Bakera

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanych efektów należy rozważyć leczenie operacyjne. Do wyboru są dwie metody.

Artroskopia

W trakcie artroskopii (wprowadzenie przez dwa otwory mikro kamery i mikro narzędzi) lekarz usuwa torbiel, zamyka jej połączenie ze stawem kolanowym i szczelnie zszywa uszkodzoną torebkę stawową. Jeśli wcześniej przeprowadzone badania wykazały jakiekolwiek inne choroby wewnątrz stawowe są one również usuwane w trakcie tego zabiegu. Artroskopia jest sposobem stosunkowo mało inwazyjnym, który wpływa na szybkość regeneracji po samym zabiegu.

Operacja otwarta

Torbiel można również usunąć metodą otwartą. Operacja wykonywana jest z tylno- przyśrodkowego dostępu. Torbiel zlokalizowana jest pomiędzy ścięgnem mięśnia półbłoniastego a przyśrodkową głową mięśnia brzuchatego łydki. Torbiel zostaje wycięta, lekarz zaszywa powstałą ranę, zabezpieczając szczelnie tylną torebkę stawową. Wycięcie torbieli metoda otwartą wiąże się z dłuższym czasem regeneracji w stosunku do artroskopii.

Leczenie operacyjne – Podsumowanie

Bardzo silny związek uszkodzeń kolana w stosunku do torbieli Bakera wskazuje na ustaleniu priorytetów leczenia. Głównym celem leczenia operacyjnego powinna być naprawa struktur wewnątrz stawowych, które mogą stać za przyczyną powstania torbieli. Samo wycięcie torbieli i jej połączenia z torebką stawową powinno być sprawą drugorzędną.

https://www.youtube.com/watch?v=g2R6HDqpQzs

Rokowania w przypadku Torbieli Bakera

Literatura podaje, że po klasycznej operacji usunięcia Torbieli Bakera odsetek nawrotów może wynieść nawet kilkadziesiąt procent! Zwiększenie szans na skuteczne leczenie daje leczenie prawdziwych przeciążeń wywołujących obrzęk stawu kolanowego. Zawsze warto rozpocząć od profilaktyki przeciążeń kolana i rehabilitacji. Jeśli ta strategia nie zadziała konieczny będzie zabieg operacyjny.

Jeśli masz pytania i wątpliwości co robić, kiedy problem dotyczy Ciebie, umów się ze mną na Konsultację Online.


Podobał Ci się artykuł? Oceń go i zostaw komentarz, to pomoże znaleźć go innym!
Przemek Jureczko