Dyskopatia (szyjna, lędźwiowa) objawy i czas leczenia?

Masz zdiagnozowaną dyskopatię (rwę kulszową, udową, barkową, lumbago)? Rozpocząłeś leczenie i zastanawiasz się, kiedy objawy ustąpią, czy wrócisz do formy przed świętami, ślubem córki, wyjazdem na narty czy wymarzone wakacje? Ten artykuł jest właśnie dla Ciebie.

Dyskopatia jest to każdy nieprawidłowy proces w obrębie krążka międzykręgowego. Więcej o budowie kręgosłupa, krążka, przyczynach, objawach i sposobach leczenia dyskopatii znajdziesz w artykule: Dyskopatia

W przypadku dyskopatii możemy powiedzieć, że leczenie rozumiane jako powrót krążka międzykręgowego do stanu sprzed rozpoczęcia się procesów degeneracyjnych nie istnieje. Mówiąc o leczeniu dyskopatii mamy na myśli pełne ustąpienie objawów takich jak: ból, ograniczenie ruchomości, zaburzenia czucia (drętwienie, mrowienie), osłabienie mięśni. Celem leczenia jest powrót pacjenta do aktywności podejmowanych przed wystąpieniem epizodu bólowego oraz pełne uczestnictwo w życiu społecznym.

Tylko zewnętrzna warstwa pierścienia włóknistego jest unerwiona, w dodatku naukowcy nie są pewni czy przez nerwy przewodzące ból, dlatego w przypadku dyskopatii objawy daje tak naprawdę dopiero konflikt (ucisk) pomiędzy przemieszczonym materiałem dyskowym (wypuklina, przepuklina) a strukturą unerwioną bólowo czyli oponą twardą, korzeniem nerwu. Materiał dyskowy może przemieścić się w 5 kierunkach, przy czym 2 pierwsze są zdecydowanie najczęstsze i to o nich będzie mowa w dalszej części artykułu. Przy poszczególnych rodzajach przepuklin znajdziesz informacje na temat orientacyjnego czasu leczenia fizjoterapeutycznego (artykuł nie uwzględnia poważnych stanów wymagających interwencji neurochirurgicznej). Te kierunki to:

1 Przemieszczenie tylno – centralne, które daje konflikt między materiałem dyskowym a oponą twardą czyli strukturą położoną bezpośrednio za krążkiem międzykręgowym, która wyściela kanał kręgowy i jest bardzo dobrze unerwiona.

W odcinku lędźwiowym jej ucisk będzie objawiał się przede wszystkim bólem gdziekolwiek w obszarze od żeber w dół do kostek (wyobraź sobie ten obszar jako spodnie z wysokim stanem), w piersiowym będzie obejmował klatkę piersiową (przód i tył), a w szyjnym szyję i barki (do łopatek). Ból ten może występować po obydwu stronach kręgosłupa i w obydwu kończynach, może być bardziej odczuwalny po jednej ze stron. Ból oponowy w kończynie jest multisegmentalny czyli jego obszar nie pokrywa się z obszarem unerwienia konkretnego nerwu. Ostra przepuklina tylno-centralna to lumbago jeśli dotyczy odcinka lędźwiowego lub ostry kręcz szyi pochodzenia dyskowego w odcinku szyjnym. Objawia się niezwykle silnym bólem uniemożliwiającym ruch praktycznie we wszystkich kierunkach.

Czas samoleczenia (ustąpienia objawów bez podjęcia jakiegokolwiek leczenia) lumbago to 2-6 tyg., przy czym 90% pacjentów odczuwa poprawę po 2 tyg. Odpowiednio dobrana fizjoterapia może sprawić, że dolegliwości ustąpią zupełnie po ok. 2 tyg. W przypadku przepukliny tylno-centralnej o łagodniejszym przebiegu fizjoterapia pomaga się pozbyć bólu w ok. 1-2tyg.

W przypadku ostrego kręczu szyi pochodzenia dyskowego – ostre objawy mijają po 1-2 tyg. od podjęcia fizjoterapii, ale na pełne ustąpienie objawów potrzeba ok. miesiąca.

Przepukliny tylno – centralne w odcinku piersiowym to rzadkość (ok. 2% wszystkich).

Czytaj także: Zwyrodnienia kręgosłupa – objawy, przyczyny, rehabilitacja

2. Przemieszczenie tylno – boczne, które daje konflikt pomiędzy materiałem dyskowym a korzeniem nerwu (tzw. rwy: kulszowa, udowa, barkowa). Objawy przepukliny tylno – bocznej zależą od stopnia ucisku korzenia. Jeśli uciśnięta jest tylko osłonka czyli zewnętrzna warstwa korzenia, to dominującym objawem będzie ból w obszarze unerwianym z tego poziomu. Kiedy ucisk postępuje pojawiają się dodatkowo parestezje (mrowienie), zaburzenia czucia i osłabienie mięśni unerwianych przez zajęty korzeń.

Wyróżniamy dwa rodzaje przepuklin tylno – bocznych:

PPLP czyli pierwotna przepuklina tylno – boczna, która daje od razu objawy w obszarze i strukturach unerwianych z uciśniętego poziomu (objawy od razu w kończynie dolnej lub górnej)

SPLP czyli wtórną przepuklinę tylno – boczną, która powstała przez przemieszczenie się przepukliny tylno-centralnej w bok. W takim przypadku najpierw ból był w plecach, ale w pewnym momencie „zniknął” i pojawił się w kończynie.

Tego rodzaju przepukliny bardzo rzadko występują w odcinku piersiowym ze względu na jego specyficzną budowę anatomiczną.

Czas samoleczenia wtórnej przepukliny tylno – bocznej w odcinku lędźwiowym to 6-12 miesięcy, a w szyjnym 3-6 licząc od momentu zejścia objawów do kończyn. Regularna Fizjoterapia w połączeniu z unikaniem przeciążeń może znieść ból w ok. 2-3 tyg., ale jeśli będzie konieczna odbudowa siły mięśniowej, to będziesz na to potrzebował 6-12 miesięcy, ponieważ regeneracja nerwu zachodzi powoli (a to nerw odpowiada za funkcję mięśnia).

W przypadku pierwotnych przepuklin tylno – bocznych bardzo ważny jest czas, w jakim zgłosisz się do fizjoterapeuty. Po 2 mies. dla odcinka lędźwiowego, a 1 miesiącu dla szyjnego tracimy wpływ metodami manualnymi na przepuklinę i zredukowanie objawów przy pomocy fizjoterapii może być bardzo długie (kilka miesięcy), a nawet niemożliwe.

3. Przemieszczenie w przód (w kierunku brzusznym) – dotyczy głównie pacjentów młodych, nastoletnich z chorobą Scheuermanna (młodzieńczą osteochondrozą) lub starszych.

4. Przemieszczenie pionowe (wertykalne), tzw. dysk podwójnie wypukły powstaje w wyniku silnego urazu lub osłabienia struktury kręgów np. w przebiegu osteoporozy.

5. Przemieszczenie koliste, które prowadzi do usztywnienia danego segmentu ruchowego (krążek i 2 sąsiednie kręgi), występuje z reguły u starszych pacjentów, którzy w ciągu życia bardzo obciążali się w ruchach ze skrętem tułowia (np. niektórzy sportowcy).

Podane w artykule czasy leczenia są orientacyjne i wynikają raczej z doświadczenia niż dowodów naukowych, o które w tym wypadku bardzo trudno. Uwzględniają ustąpienie objawów bólowych. Jeżeli będziesz chciał popracować nad postawą, siłą mięśniową, wydolnością systemu stabilizacji głębokiej, to musisz do podanych okresów dodać kilka tygodni pracy z fizjoterapeutą oraz własnej. Pamiętaj również, że po każdej terapii powinieneś czuć się lepiej. Także centralizacja objawów (przemieszczanie się objawów z kończyn w stronę pleców i kręgosłupa) jest procesem świadczącym o poprawie.

Czytaj także: Zblokowanie stawów kręgosłupa – objawy, przyczyny, leczenie

Leczenie fizjoterapeutyczne dyskopatii zależy od następujących czynników:

• anatomia. Jak szybko i skutecznie się wyleczysz często zależy od tego jak jesteś zbudowany, jak szeroki masz otwór międzykręgowy, jaki duży przekrój kanału kręgowego itp.
• wiek pacjenta. Bez wątpienia procesy gojenia, naprawcze zachodzą szybciej u osób młodych. Są jednak takie patologie jak wtórna przepuklina tylno – boczna krążka międzykręgowego, którą możemy szybciej wyleczyć technikami manualnymi u pacjenta w średnim wieku niż u pacjenta młodego, ponieważ u młodego pacjenta jądro miażdżyste, a co za tym idzie uwypuklony materiał są lepiej uwodnione, mają większą objętość i nie poddają się tak łatwo mobilizacjom i manipulacjom. Z kolei u pacjenta starszego z reguły jest więcej nakładających się na siebie problemów (dochodzi zwyrodnienie, niewydolność mięśniowego systemu stabilizacji), co wydłuża czas leczenia.
• rodzaj i zaawansowanie uszkodzenia. Czas leczenia zależy od tego, w którym kierunku przemieścił się materiał dyskowy, jaką strukturę i w jakim stopniu ucisnął, a co za tym idzie czy jedynym objawem wymagającym leczenia jest ból, czy także np. osłabienie mięśniowe.
• poziom uszkodzenia czyli pomiędzy którymi kręgami, w którym odcinku kręgosłupa doszło do uszkodzenia krążka międzykręgowego. Objawy przepukliny w odc. piersiowym dają się dość szybko zmniejszyć technikami manualnymi. Te w odc. lędźwiowym czy szyjnym potrzebują więcej czasu.
• szybka diagnoza i podjęcie PRAWIDŁOWEGO leczenia. Jest to bardzo ważny czynnik. Im szybciej pojawisz się u lekarza i fizjoterapeuty tym rokowanie jest lepsze. Jak przeczytałeś powyżej, na skuteczne leczenie pierwotnych przepuklin tylno – bocznych mamy ograniczony czas. Podejmowanie NIEPRAWIDŁOWEGO leczenia (innego niż zlecone przez lekarza specjalistę np. neurologa lub fizjoterapeutę) to niepotrzebna gra na zwłokę.
• rozwój objawów w czasie. Ten parametr pomaga określić rodzaj patologii i rokowanie. Jeśli od czasu pojawienia się dolegliwości do wizyty u fizjoterapeuty objawy zmniejszają się, oznacza to, że Twój organizm wdrożył plan naprawczy i fizjoterapia pomoże skrócić czas leczenia. Jeśli jednak objawy pogarszają się w czasie i to jeszcze nagle, może to oznaczać, że nie wyeliminowałeś czynnika sprawczego, np. dalej dźwigasz w pracy i przepuklina się powiększa lub jest to inna poza dyskowa patologia (np. nowotwór), która wymaga konsultacji lekarskiej i podjęcia odpowiedniego leczenia.
• wyeliminowanie czynnika/-ów ryzyka. Wskazane jest, przynajmniej na czas leczenia, unikanie czynników ryzyka np. zbyt długiego przebywania w pozycji siedzącej i prac fizycznych, a w dłuższej perspektywie nauczenie się wykonywania tych czynności w najbardziej optymalny dla Twojego kręgosłupa sposób (w tym pomoże Ci fizjoterapeuta). Jeżeli nie wyeliminujesz czynności nasilających Twoje dolegliwości, to w najlepszym przypadku wydłużysz czas leczenia, a w najgorszym pogorszysz swój stan i uniemożliwisz sobie leczenie zachowawcze (bez operacji). Czasami zwolnienie lekarskie jest naprawdę konieczne.
• rodzaju podjętego leczenia – czasami prawidłowo dobrana manipulacja potrafi rozwiązać problem dyskowy na jednej wizycie, z drugiej strony bywają sytuacje wymagające wielomiesięcznego przebudowywania ćwiczeniami systemu stabilizacji mięśniowej, żeby uzyskać poprawę.
• ogólny stan sprawności pacjenta. Jeżeli jesteś osobą aktywną, podejmującą różne rodzaje wysiłku fizycznego, masz wydolny gorset mięśniowy (zarówno mm powierzchowne jak i głębokie), to działa na Twoją korzyść. Masz szansę na szybszy powrót do formy. Pamiętaj jednak, że niektóre formy aktywności mogą być niekorzystne w procesie leczenia dyskopatii np. niektóre ćw. siłowe, sporty walki, jazda na rowerze górskim czy szosowym.
• masa ciała pacjenta. Wiadomo, że otyłość nie jest sprzymierzeńcem naszego organizmu. Osoby otyłe z reguły są mało aktywne, mają niewydolne mięśniowe systemy stabilizujące kręgosłup oraz gorsze odżywienie tkanek, co wydłuża procesy gojenia i sprzyja nawrotom.
• czynniki psychosocjalne. Dominującym objawem w dyskopatii jest ból, który jest subiektywnym odczuciem powstającym w naszym mózgu. Odczucie bólu jest uzależnione od wielu czynników m. in. osobowości, nastroju, sytuacji życiowej i społecznej danej osoby. Zdarzają się osoby, którym ból „jest potrzebny” do poprawy sytuacji społecznej, zaspokojenia potrzeby bycia zauważonym. To bardzo wydłuża czas leczenia, a często wymaga włączenia się do procesu leczenia psychologa.

Pewnie już zauważyłeś, że czas leczenia dyskopatii (szyjnej i lędźwiowej) i jego skuteczność zależy od wielu parametrów, które musimy rozpatrywać łącznie. Nie dziw się więc, jeżeli lekarz lub fizjoterapeuta na Twoje pytanie o to, kiedy będziesz zdrowa/-y odpowie „to zależy”, „nie wiem” lub podając orientacyjny czas. Pamiętaj także, że leczenie jest bardzo indywidualnym procesem, a nasze ciała nie czytają tych samych artykułów co my i nie wiedzą, po jakim czasie powinny być zdrowe:)

Zachęcam do komentowania 

mgr Maria Stanisławska – Krzyżanowska

Bibliografia:

1. Cyriax J. H., Cyriax P. J., Cyriax. Ilustrowany podręcznik Medycyny Ortopedycznej, wyd. II, s. 155 – 258
2. Strong J., Unruh A. M., Wright A., Baxter G. D., Ból. Podręcznik dla terapeutów
3. McKenzie R., May S., Kręgosłup lędźwiowy. Mechaniczne diagnozowanie i terapia, t. I i II