W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:


– Problematyki odstających łopatek

– Przyczyn tego problemu

– Rehabilitacji i ćwiczeń

– Rokowań i wskazówek niezbędnych do poprawy sprawności :)

Odstające łopatki u dziecka należą do zaburzeń prawidłowej postawy, dotyczą nie tylko ustawienia łopatek, lecz całej obręczy barkowej. Łopatki ułożone na plecach dziecka wyraźnie odstają i mogą zostać zauważone nawet przez osobę, która nie jest lekarzem ani fizjoterapeutą. Można spotkać się także z określeniem „łopatki skrzydłowate”, ponieważ ułożone nieprawidłowo, przypominają skrzydła. Odstające łopatki u dziecka są ściśle zależne od ustawienia całej obręczy barkowej. Oznacza to, że trzeba zbadać wszystkie elementy obręczy barkowej, ponieważ nieprawidłowe ustawienie jednej części powoduje wpływ na pozostałe.

Trochę o anatomii w przypadku odstających łopatek

Łopatka jest płaską kością w kształcie trójkąta, którego podstawa znajduje się na wysokości barku. Łopatka jest jedną z 4 kości wchodzących w skład obręczy barkowej. Pozostałe kości to kość ramienna, obojczyk i mostek. Podczas poruszania kończyną górną można zaobserwować ruchy wszystkich wymienionych kości. Funkcjonują one wspólnie i są zależne od siebie nawzajem.

Najbardziej istotnym stawem wchodzącym w skład obręczy barkowej jest staw ramienny, posiadający największą ruchomość spośród wszystkich stawów układu ruchu. Zbudowany jest on z wypukłej głowy kości ramiennej przylegającej do wklęsłej części kości łopatki. Duża głowa kości ramiennej, której powierzchnia jest 3 razy większa od wklęsłej powierzchni łopatki, ma spore możliwości ruchowe.  Kolejne stawy obręczy barkowej to staw obojczykowo-barkowy (połączenie między obojczykiem a łopatką), staw mostkowo-obojczykowy oraz połączenie łopatki z żebrami.

Każdy staw jest dodatkowo wzmocniony przez otaczającą go torebkę stawową oraz więzadła. Jednak kluczową rolę w prawidłowej pracy obręczy barkowej, odgrywają mięśnie. W obrębie obręczy barkowej znajduje się wiele grup mięśniowych, wśród nich znajdują się cztery mięśnie tworzące tzw. pierścień rotatorów (mięsień nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy i podłopatkowy) otaczający staw ramienny z każdej strony. Rola pierścienia rotatorów jest niezwykle ważna, gdyż odpowiada za prawidłowe ustawienie stawu ramiennego w pozycji spoczynkowej jak i podczas ruchu w przestrzeni.

Niezmiernie istotne w prawidłowym funkcjonowaniu obręczy barkowej jest prawidłowe ustawienie łopatki. Mięśniem, który m. in. dba o prawidłową pozycję łopatki jest mięsień zębaty przedni. Podczas ruchów obręczy barkowej łopatka ślizga się po żebrach. Ruchy te są dość obszerne i zachodzą pomiędzy mięśniem podłopatkowym przyczepionym do ściany łopatki, a mięśniem zębatym przednim łączącym żebra z łopatką. Jest to tzw. połączenie łopatkowo-żebrowe, dzięki któremu łopatka może swobodnie ślizgać się i obracać po ścianie klatki piersiowej.

Prawidłowo ustawione łopatki w spoczynku oraz podczas ruchów obręczy barkowej są przyklejone do klatki piersiowej. Odstające łopatki wskazują często na nieprawidłową pracę mięśni obręczy barkowej. Prowadzi ona do zmian przeciążeniowych oraz zwiększonego ryzyka urazu tej okolicy. Jeżeli staw w czasie ruchu nie jest ustawiony prawidłowo może dojść do zniszczenia wielu struktur takich jak powierzchnie stawowe, torebki stawowe oraz więzadła. Może dojść także do uciśnięcia nerwów przebiegających w okolicy obręczy barkowej. Zazwyczaj problem odstających łopatek dotyczy młodszych dzieci (do 10 roku życia), których stabilność całego ciała, a szczególnie stabilność centrum ciała, nie jest wystarczająco rozwinięta.

Więcej o objawach w przypadku odstających łopatek

Odstawaniu łopatek u dzieci bardzo często towarzyszy nieprawidłowe ustawienie obręczy barkowej, głowy, kręgosłupa oraz klatki piersiowej. Gdy spojrzymy na dziecko z boku wyraźnie widać barki i głowę wysuniętą do przodu i zapadniętą klatkę piersiową.

Część dzieci funkcjonuje w innym wzorcu, który polega na ustawieniu kręgosłupa piersiowego w nadmiernym wyproście. Dziecko ma wówczas tendencję do prostowania się przez łączenie łopatek, co powoduje duże przeciążenia mięśniowe. Barki wtedy są cofnięte a łopatki odstają, kręgosłup może sprawiać wrażenie nadmiernie wyprostowanego.

Nieprawidłowo ustawiona obręcz barkowa może powodować również ograniczenie ruchomości stawowej. Organizm dziecka będzie dążył do pełnego zakresu ruchomości, dlatego jeśli w stawach ramiennych ruch jest ograniczony to inne stawy obręczy barkowej lub kręgosłup skompensują te ograniczenie (organizm spróbuje wyrównać brak ruchu poprzez ruch w innym stawie). Widoczne jest to podczas wysokiego uniesienia rąk, kiedy ruchom barków towarzyszy ruch wyprostu kręgosłupa.

Dziecko może także uskarżać się na uczucie przeskakiwania w stawach obręczy barkowej. Objaw ten świadczy o nieprawidłowym biomechanice w tym złożonym rejonie. Nieprawidłowe ustawienie obręczy barkowej prowadzi także do zmian przeciążeniowych, co najczęściej prowadzi do powstania objawów bólowych tej okolicy. Pojawić się może również odczucie drętwienia w obrębie kończyny górnej, co będzie sugerowało uciśnięcie nerwu w tej okolicy.
Niestety utrwalenie niekorzystnych nawyków postawy może mieć również wpływ na dorosłe życie. Dzieje się tak ponieważ układ kostny dziecka jest w nieustannym rozwoju, gdzie kości dostosowują się do postawy dziecka!



Fot. Badanie odstających łopatek

Przyczyny powstania odstających łopatek

Jedną z przyczyn nieprawidłowego ustawienia łopatek u dziecka może być zaburzenie napięcia mięśniowego w pierwszych latach życia dziecka. Jeśli podczas badania dziecka stwierdzono obniżone napięcie mięśniowe to ma to często ogromny wpływ na dalszy rozwój ruchowy.

Myśląc o przyczynach nie można pominąć okresu, wczesnego dzieciństwa.  Dziecko poprzez aktywność rozwija i kształtuje siłę mięśni obręczy barkowej i tułowia. Każdy etap rozwoju ruchowego jest ważny, jednak szczególną rolę odgrywa aktywność podczas leżenia na brzuchu oraz raczkowanie. Zaburzenia tych faz lub zupełne ominięcie fazy raczkowania może skutkować dysfunkcją ustawienia obręczy barkowej.

Rola rodzica jest kluczowa w przypadku rozwoju dziecka, powinna ona głównie polegać na asekuracji i zapewnianiu bezpiecznych warunków do samodzielnego ruchu niemowlaka. Przyczyną odstających łopatek może stać się również nadwrażliwość rodziców i nadmierna pomoc oraz wyręczanie podczas aktywności dziecka. Każde działanie uniemożliwiające samodzielną czynność (m. in. takie jak podkładanie poduszek, jeśli dziecko nie potrafi samodzielnie siedzieć) lub skracanie fazy raczkowania przez prowadzenie dziecka za ręce oraz używanie chodzika w celu przyspieszenia nauki chodzenia może mieć wpływ na zaburzenia rozwoju ruchowego obręczy barkowej. W wieku przedszkolnym do powstania wad obręczy barkowej może przyczynić się hamowanie aktywności, m. in. poprzez wzbranianie dziecku wspinaczki, stania na rękach oraz zabaw w zwisach (na drążku lub drabinkach).

Inną przyczyną dysfunkcji może być hipermobilność stawów (więcej o hipermobilności piszę tutaj), która polega na nadmiernej ruchomości stawów. Mięśnie otaczające staw i kontrolujące jego ułożenie mają wówczas niezwykle trudne zadanie. Łatwo wtedy powstaje dysbalans mięśniowy (Część mięśni ulega osłabieniu, gdzie inne mięśnie są przeciążone i nadmiernie napięte). W przypadku obręczy barkowej osłabieniu mogą ulec mięsień zębaty przedni oraz mięśnie pierścienia rotatorów.

Do występowania odstających łopatek może przyczynić się także nieprawidłowo przeprowadzony trening sportowy. Trening skupiający się tylko na ćwiczeniu jednej grupy mięśniowej oraz brak ćwiczeń rozciągających wpływa na powstawanie dysbalansu mięśniowego. Również zbyt niska aktywność ruchowa (połączona najczęściej z dużą ilością czasu spędzonego w pozycji siedzącej) może nie być korzystna powodując niską stabilność tułowia, obręczy biodrowej i barkowej. Obserwując takie dziecko z boku można zauważyć odstający brzuch, odstające łopatki i pochyloną głowę i barki w przód.

Jednym z ostatnich czynników wpływających na nieprawidłowe ustawienie łopatek u dzieci może być brak świadomości rodziców i dziecka na temat utrzymania prawidłowej postawy. Jeśli dziecko utrwaliło nieprawidłowy wzorzec prostowania kręgosłupa, który polega na łączeniu łopatek do środka (hiperkorekcja) będzie to skutkowało wzmacnianiem nieodpowiedniej grupy mięśniowej (a tym samym osłabieniem mięśnia zębatego przedniego) oraz pojawieniem  się dolegliwości bólowych w odcinku piersiowym (przeciążenia mięśniowe spowodowane stałym napięciem w celu trzymania „prawidłowej” postawy)

W przypadku, kiedy odstaje tylko jedna łopatka, lub łopatka jest bardziej przesunięta do tyłu przyczyną może być skolioza. Skrzywienie kręgosłupa będzie powodowało powstanie garbu żebrowego, który będzie wypychał jedną łopatkę w kierunku grzbietowym. Do innych przyczyn można zaliczyć: uraz barku lub porażenie nerwów zaopatrujących mięśnie łopatki.

Diagnostyka odstających łopatek

W przypadku odstających łopatek ocenie podlega cała sylwetka dziecka. Podczas diagnostyki lekarz lub fizjoterapeuta powinien zwrócić uwagę na ustawienie barków, łopatek, głowy, kręgosłupa oraz miednicy. Ocenie podlega również ustawienie klatki piersiowej oraz jej ruchy podczas swobodnego oddechu. Następnie sprawdzeniu podlegają stawy obręczy barkowej. Badający ocenia ruchomość stawową oraz funkcję układu mięśniowego podczas ruchu kończyn górnych.

Jeśli odstającym łopatkom towarzyszą dodatkowe objawy niezbędne może się okazać wykonanie badań obrazowych. Lekarz może zlecić wykonanie zdjęć RTG lub badania USG. W sytuacjach uzasadnionych diagnostyka obrazowa pozwoli na rozwianie wątpliwości powstałych podczas wywiadu lub badania. 
     
Masz wątpliwości, co do oceny swojego dziecka? zapisz się na moją Konsultacje Online.

                   

Leczenie odstających łopatek

Fizjoterapia

W strategii leczenia kluczową rolę odgrywa praca nad przywróceniem prawidłowego balansu mięśniowego. Początkowo jest to trudne, ponieważ dominuje nieprawidłowy wzorzec postawy, który włącza się automatycznie. Praca nad prawidłowym wzorcem ustawienia łopatek wymaga wielu powtórzeń i jest bardzo precyzyjna.

Ćwiczenia polegają na aktywizacji mięśni stabilizujących obręcz barkową i tułów. Będzie to możliwe jedynie przy rozluźnieniu mięśni, których zwiększone napięcie powoduje nieprawidłowe ustawienie obręczy barkowej. Każde ćwiczenia powinny być indywidualnie dobrane dla każdego pacjenta oraz wykonywane pod kontrolą fizjoterapeuty.

Wyuczenie nowego, poprawnego wzorca postawy jest możliwe jedynie wtedy, gdy dziecko ma prawidłowy zakres ruchomości w stawach obręczy barkowej, klatki piersiowej oraz kręgosłupa. W celu odzyskania pełnego ruchu w stawach niezbędne mogą być odpowiednie techniki terapii manualnej, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe oraz rozciąganie.

Na naszą postawę i prawidłowe ustawienie łopatek bardzo duży wpływ ma ustawienie klatki piersiowej i sposób, w jaki oddychamy! Właściwe ćwiczenia oddechowe pomogą przywrócić prawidłowy schemat oddychania, zaktywizować pracę mięśni oddechowych oraz poprawić ruchomość klatki piersiowej.

Kluczowym elementem terapii jest również nauka prawidłowego ustawienia poszczególnych segmentów ciała. Dużym ułatwieniem przyspieszającym efekty terapii są ćwiczenia z kontrolą wzroku za pomocą luster. Dobre rezultaty można uzyskać także za pomocą obrazu z kamery, dzięki któremu dziecko ćwiczy widząc swoje łopatki na monitorze komputera lub ekranie telewizora. Następnym etapem będzie korekcja ciała bez kontroli wzroku, dzięki której dziecko uczy się czuć własne ciało bez dodatkowych pomocy. Jest to niezbędny etap terapii przed wprowadzeniem ćwiczeń w domu i kontrolą ustawienia łopatek w życiu codziennym.

Fizykoterapia

Zabiegi fizykoterapeutyczne są zasadne tylko w przypadku złagodzenia dolegliwości bólowych. Do zabiegów przeciwbólowych zaliczamy m. in.: elektroterapię, krioterapię, ciepłolecznictwo oraz laseroterapię. Zabiegi fizykoterapii nie mają jednak żadnego wpływu na ustawienie łopatek.

Sprzęt do ćwiczeń – zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

Nie trać czasu kliknij w link i przejdź od razu do mojego Sklepu



W przypadku ćwiczeń w domu z dzieckiem bardzo przydatne może być kilka rzeczy:

– Do ćwiczeń wzmacniających przydatne mogą być lżejsze hantle i taśmy do ćwiczeń. 

– W przypadku kiedy nieprawidłowa postawa utrwaliła już się bardzo przydatna jest poduszka ortopedyczna dla dzieci, która poprawi pozycję głowy podczas spania oraz ograniczy dalszy postęp problemu.

– Dla poprawy pozycji siedzącej korzystne jest stosowanie poduszki lędźwiowej, warto również przeplatać siedzenie na krześle, pozycją dynamiczną siedzącą czyli kładzenie na krześle poduszki sensorycznej. 

– Kiedy odstające łopatki są związane z pozycją „garbienia się” warto również kilka razy w tygodniu zakładać dziecku korektor postawy (pajączek) by przynajmniej przez pewien czas układ nerwowy dziecka dostawał informacje o skorygowanej postawie.

– Dla komfortu ćwiczeń zawsze warto pomyśleć o macie do ćwiczeń.

Rokowania i wskazówki w przypadku odstających łopatek

W przypadku odstających łopatek u dziecka współpraca z zaufanym fizjoterapeutą oraz pełne zaangażowanie rodziców i dziecka prowadzą do sukcesu. Odpowiednio dobrane ćwiczenia indywidualnie powinny poprawić stabilizację w obrębie obręczy barkowej i tułowia. Systematyczna praca z fizjoterapeutą, ćwiczenia wykonywane w domu oraz wprowadzanie prawidłowego nawyku podczas czynności dnia codziennego pozwolą osiągnąć najlepsze rezultaty. Jeśli masz pytania i wątpliwości odnośnie leczenia Twojego dziecka, umów się ze mną na Konsultację Online.

Zachęcam do komentowania i zadawania pytań pod artykułem!
Przemek Jureczko