Ból pośladka (mięśni pośladkowych) – objawy, przyczyny, rehabilitacja

W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:

– objawów bólu pośladka

– wszystkich możliwości leczenia

– rokowań i niezbędnych wskazówek do poprawy sprawności

Podczas aktywności dnia codziennego wiele czasu spędzamy w pozycji stojącej, często przenosząc ciężar na jedną nogę. Tego typu aktywność wymaga stabilizacji biodra ze strony mięśni pośladkowych. Ich szczególna praca to również aktywność sportowa, szczególnie bieganie i faza lądowania. Z czasem przeciążania kumulują się, co może doprowadzić do powstania bólu pośladka (m.in. mięśni pośladkowych). W tym artykule problem mięśni pośladkowych będzie traktowany na tle zmian przeciążeniowych (ponieważ rejon ten może być bolesny w wyniku innych dysfunkcji jak np. zwyrodnienie stawu biodrowego czy dyskopatii).

Trochę o anatomii i uszkodzeniach

Mięśnie pośladkowe stanowią grupę mięśni, na którą składają się: mięsień pośladkowy wielki, średni oraz mały. Należą one do grupy mięśni tylnych obręczy biodrowej. Są to najsilniejsze mięśnie działające na staw biodrowy. Biegną one od kości biodrowej do kości udowej. Mięsień pośladkowy wielki kieruje się ku dołowi, natomiast mięsień pośladkowy średni i mały bardziej ku zewnętrznej powierzchni miednicy, co ma wpływ na pełnione przez nie funkcje. W bocznej części biodra znajduje się również mięsień napinacz powięzi szerokiej, który również może być przeciążony.

Mięsień pośladkowy wielki pełni głównie funkcję prostownika stawu biodrowego, jednocześnie wspomagając utrzymanie pionowej postawy ciała. Mięśnie pośladkowe średni i mały są przede wszystkim odwodzicielami (ruch uda do boku), biorą udział również w prostowaniu stawu biodrowego jak i ruchach rotacyjnych. Zaraz obok mięśni pośladkowych znajduje się staw biodrowy, który przenosi ciężar tułowia na kończyny dolne, kilka centymetrów dalej znajdują się stawy krzyżowo-biodrowe pełniące funkcję amortyzatora jak i połączenia pomiędzy kończynami dolnymi a kręgosłupem. Cały ten rejon jest stabilizowany dużą grupą więzadeł.

Przeciążenia mięśni pośladkowych i mięśnia napinacza powięzi szerokiej doprowadzają do szeregu zmian. Dochodzi m.in. do pojawienia się zrostów, uszkodzeń włókien kolagenowych oraz skrócenia mięśni i ograniczeń powięzi. Mięśnie poddawane zbyt dużym obciążeniom z czasem stają się na nie mniej odporne, jednocześnie pojawia się ból oraz pierwsze problemy ze stawem biodrowym. Długofalowo problemy ze stawem biodrowym będą rzutować na inne stawy: kręgosłupa lędźwiowego oraz stawy krzyżowo-biodrowe.

Objawy i rejon bólu pośladka

Głównym objawem jaki możesz odczuwać to ból i tkliwość z bocznej strony biodra, na pośladku lub wzdłuż bocznej i tylnej strony uda. Ból zazwyczaj będzie się nasilał w pozycji stojącej oraz podczas chodzenia. Bardzo bolesne może być wchodzenie i schodzenie ze schodów. Dodatkowo w rejonie bólu mogą być słyszalne trzaski i przeskakiwanie. Bardzo często objawy pojawiają się tylko po jednej stronie.

W pierwszym etapie dysfunkcji objawy pojawiają się tylko na początku ruchu, natomiast po rozruszaniu mijają. Niestety w przypadku zmian zaawansowanych objawy mogą nasilać się wraz z postępowaniem obciążeń. W przypadku braku terapii zwiększające się napięcie mięśniowe będzie skutkowało zwiększonym obciążeniem stawu biodrowego, które przyspiesza powstanie zmian zwyrodnieniowych, wtedy objawy pojawiają się przede wszystkim w pachwinie oraz z bocznej stronie ale znacznie głębiej w rejonie stawu biodrowego.

Uwaga!

Jeśli odczuwasz ból elektryzujący (ukłucie, promieniowanie, szpilę w pośladku) z tyłu pośladka to może to być również ból, który wynika z dyskopatii czyli uszkodzenia krążka międzykręgowego, który obciąża nerw rdzeniowy odpowiedzialny za rejon pośladka. W takiej sytuacji przyczyną jest uszkodzenie krążka międzykręgowego, a pośladek to tylko rejon rzutowania objawów. Opis tego problemu znajdziesz w innym moim artykule dotyczącym dyskopatii

Przyczyny  bólu mięśni pośladkowych

Przyczyn bólu pośladka (przeciążeń mięśni pośladkowych) jest kilka. Często na powstanie dolegliwości składa się kilka z nich naraz. Najczęstszą przyczyną jest długotrwała praca w pozycji stojącej. Aktywuje ona mięśnie pośladkowe i z czasem mięśnie zaczynają się skracać, pojawiają się zrosty i ból. Objawy są bardziej nasilone u tych pacjentów, którzy przenoszą ciężar tylko na jedną nogę.

Bardzo często zdarza się, że przyczyna problemu związana jest z asymetrią układu ruchu. U osób, które maja skoliozę (skrzywienie kręgosłupa) lub asymetrię ustawienia miednicy często funkcjonalnie jedna kończyna dolna „skraca się” (kości nie zmieniają długości, ale ustawienie stawów powoduje pozorne skrócenie). Sytuacja taka będzie miała wpływ na znaczne większe obciążenie mięśni pośladkowych po jednej stronie podczas stania, chodzenia a szczególnie podczas biegania.

Najbardziej narażeni na tego typu przeciążenia są sportowcy, a szczególnie biegacze. Podczas biegania nasze ciało wykonuje stale powtarzalne ruchy, które z czasem powodują przeciążenia układu ruchu. Czynnikami predysponującymi do przeciążeń mięśni są również błędy treningowe, zarówno u amatorów jak i zawodowców. Bieg w zbyt intensywnym tempie, zbyt długi kilometraż, ciężka trasa biegu (np. bieg górski), brak odpowiedniej regeneracji mogą być czynnikami przeciążeń mięśni pośladkowych.

Przeciążenia mięśni pośladkowych oraz mięśnia napinacza powięzi szerokiej u sportowców to również brak profilaktyki. Żeby intensywny program treningowy nie zakończył się urazem istotne jest rozciąganie przed i po treningu oraz rolowanie na rollerze (specjalny wałek do masażu mięśni) lub specjalnej piłce. Wielu biegaczy nie znajduje czasu na profilaktykę, co z czasem prowadzi do powstania pierwszych dolegliwości bólowych.

U wielu pacjentów ból pośladka pojawia się także w wyniku dysfunkcji w obrębie kręgosłupa, stawów krzyżowo-biodrowych oraz stawów biodrowych. Jest to rejon najczęstszych przeciążeń w całym układzie ruchu. Przeciążenia mięśni, zablokowanie stawu w tym rejonie będzie skutkowało napięciem wszystkich mięśni w rejonie miednicy w tym mięśni pośladkowych.

Diagnostyka bólu pośladka

Rozpoczęcie diagnostyki przez lekarza lub fizjoterapeutę będzie polegało na ocenie testów ruchomości stawów: biodrowego, kręgosłupa lędźwiowego, krzyżowo-biodrowego oraz palpacji mięśni pośladkowych. Ponadto istotna będzie ocena siły mięśniowej. Przydatna będzie także ocena pozostałych stawów kończyny dolnej. Jeśli chodzi o diagnostykę obrazową to pomocne może być badanie USG w celu oceny mięśni pośladkowych i ich przyczepów. Pomocne może być badanie RTG w ocenie blisko znajdującego się stawu biodrowego.

Diagnostyka różnicowa

Żeby nie popełnić pomyłki należy wykluczyć schorzenia mogące dawać podobne objawy. Podczas diagnostyki różnicowej należy wykluczyć m.in.: zapalenie kaletki mięśni pośladkowych, chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego, dyskopatię z objawami korzeniowymi, dysfunkcje stawów krzyżowo-biodrowych, dysfunkcje stawów kręgosłupa lędźwiowego.

Leczenie bólu pośladków

Leczenie bólu pośladka (przeciążeń mięśni pośladkowych) i ich przyczepów musi być zawsze indywidualne w zależności od stopnia zaawansowania problemu, wieku, schorzeń współistniejących.

Podczas procesu leczenia ważne jest kilka czynników. Proces rehabilitacji powinien się rozpocząć od rozluźniania napięć mięśniowo-powięziowych w obrębie uda, pośladków oraz kręgosłupa lędźwiowego. Przyspieszy to proces regeneracji tkanek poprawi krążenie oraz mobilność. Przyczyni się także do przełamania zrostów w obrębie mięśni i powięzi. Szczególnie istotne jest rozluźnienie każdego z mięśni pośladkowych, ich powięziowych połączeń oraz przyczepów do talerza miednicy oraz kości udowej. Bardzo korzystny może być automasaż mięśni pośladkowych na specjalnej piłce lub piłce do tenisa.

Aby zmniejszyć napięcie oraz uczucie sztywności w mięśniach zlokalizowanych
w obrębie uda oraz podudzia warto rozpocząć rozciąganie. Jest to szczególnie ważne ponieważ pod wpływem aktywności dnia codziennego jak i sportu nasze mięśnie i powięź mają tendencje do skracania się i sztywności. Fizjoterapeuta powinien pokazać odpowiednie pozycje i techniki rozciągania, które będą bezpiecznie i efektywne.

Kolejnym etapem rehabilitacji są ćwiczenia, które poprawią zakres ruchomości w poszczególnych stawach kończyny dolnej oraz kręgosłupa. Im większa elastyczność naszego układu ruchu tym mniej przeciążeń, podczas aktywności dnia codziennego oraz treningu sportowego.

Jeśli jednym z czynników pojawienia się przeciążeń jest asymetria układu ruchu, a szczególnie miednicy konieczna będzie praca nad korekcją tego ustawienia i zminimalizowaniem jej objawów. Niestety, w dorosłym wieku ciężko o korekcję poszczególnych elementów układu ruchu, ale warto próbować równoważyć niekorzystne siły.

Wraz z rozpoczęciem terapii warto rozpocząć ćwiczenia stabilizacji kończyn dolnych. Ćwiczenia te będą polegały na nauce obciążania nogi w osi (pomiędzy szpotawością a koślawością) dla niej przeznaczonej. Obciążanie wszystkich stawów w prawidłowej osi znacznie minimalizuje przeciążenia i chroni powierzchnie stawowe przed szybszym zużyciem. Jeśli dolegliwości bólowe będą się zmniejszać ćwiczenia stabilizacji będzie można rozpocząć na niestabilnym podłożu oraz w dynamice.

Warto także poprawić stabilizację centralną, a więc prawidłową aktywność głębokich mięśni tułowia. Są one odpowiedzialne za kontrolowanie „centrum” naszego ciała (regionu miedniczno-lędźwiowego) zarówno w warunkach statyki jak i dynamiki. Do mięśni tych zaliczamy m.in. mięsień poprzeczny brzucha, mięsień wielodzielny, mięsień skośny wewnętrzny brzucha, mięśnie dna miednicy oraz przeponę. To właśnie te mięśnie zapewniają nam prawidłową stabilizację okolicy dolnego tułowia. Stabilizacja centralna wpływa na lepszą kontrolę i stabilność stawów na obwodzie.

Ostatnim etapem leczenia jest profilaktyka. Na ile to możliwe warto odpoczywać w pracy i siadać. Jeśli musimy długo przebywać w pozycji stojącej to warto oprzeć się o ścianę oraz zmieniać nogę na, która przenosimy ciężar. Jeśli przeciążenia są wynikiem biegania trzeba zmienić strategię treningu i regeneracji.

Fot. Przykład pozycji do rolowania, w której możemy rolować również mięśnia pośladkowe

Fizykoterapia

Zabiegi z zakresu fizykoterapii stosuje się tylko jako uzupełnienie terapii. W przypadku przeciążenia mięśni pośladkowych zabiegi mają na celu działać przeciwbólowo, przeciwzapalnie i rozluźniająco. Korzystne może być stosowanie krioterapii, laseroterapii, elektroterapii, ultradźwięków, fali uderzeniowej lub hydroterapii.

Zaopatrzenie ortopedyczne – zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

Kliknij na link i zajrzyj do naszego sklepu

Jeśli problem wynika z funkcjonalnego skrócenia jednej kończyny, gdzie nie ma możliwości całkowitej korekcji układu ruchu konieczne może się okazać dobranie odpowiednich wkładek ortopedycznych. Takie wkładki posiadają specjalny podpiętek do zminimalizowania różnicy długości kończyn. Do rozluźniania mięśni pośladkowych bardzo przydatny może być duży roller do masażu mięśni uda oraz mały roller do masażu bocznej i tylnej części pośladka. Zerknij jeszcze na inny sprzęt, który może się przydać w przeciążeniach stawu biodrowego.

Leczenie operacyjne

W rzadkich przypadkach, kiedy w ścięgnie występują zaawansowane zmiany degeneracyjne, a leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów konieczne może się okazać leczenie operacyjne. Opiera się ono głównie na odbarczeniu ścięgna, wycięciu fragmentów, które objęte zostały zmianami chorobowymi oraz na rekonstrukcji ścięgna. Przebieg rehabilitacji po zabiegu będzie zawsze indywidualny ponieważ zależy od wielu czynników. Decyzje o doborze ćwiczeń i momencie obciążania kończyny dolnej powinni wspólnie podejmować lekarz wraz z fizjoterapeutą. Głównymi celami będzie poprawa ruchomości, siły i stabilności stawowej w obrębie stawu biodrowego.

Rokowania w przypadku bólu pośladka

W przypadku przeciążeń mięśni pośladkowych i ich przyczepów rokowania są zależne od czasu trwania problemu i jego przyczyny. W większości przypadków leczenie zachowawcze w przeciągu kilku tygodni przynosi bardzo dobre rezultaty. W przypadku dużych zmian degeneracyjnych ścięgien mięśni pośladkowych leczenie może trwać dłużej.


Jeśli masz pytania i wątpliwości co robić, kiedy problem dotyczy Ciebie, umów się ze mną na Konsultację Online.

Zachęcam do komentowania i zadawania pytań pod artykułem!
Przemek Jureczko