Szpotawość kolan (szpotawe kolana) u dzieci – leczenie, rehabilitacja

W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:

– Problematyki szpotawości kolan u dzieci,

– Przyczyn tego problemu,

– Rehabilitacji i ćwiczeń

– Rokowań i wskazówek niezbędnych do poprawy sprawności :)

Szpotawość kolan u dzieci to charakterystyczne ustawienie kończyn dolnych, wygiętych w łuk. Obie kończyny wyprostowane, w ustawieniu ze złączonymi kostkami, przypominają literę „O” i charakteryzują się odstępem między kolanami wynoszącym minimalnie 4-5 cm. Nie zawsze są one klasyfikowane, jako wada postawy, ponieważ do 2-3 roku życia są uznawane za normalny etap rozwoju. Jeśli po tym etapie oś kończyn dolnych nie ulega poprawie to należy problem skonsultować z lekarzem.

Trochę o anatomii w przypadku szpotawości kolan u dzieci

Prawidłowe ustawienie stawów kolanowych jest bardzo istotne w profilaktyce wszelkich przeciążeń kończyn dolnych. Staw kolanowy jest utworzony przez wypukłą część kości udowej oraz wklęsłą powierzchnię kości piszczelowej. Pomiędzy tymi powierzchniami znajdują są dwie łąkotki, kształtem przypominające rogale, po przyśrodkowej i bocznej stronie stawu. Pełnią one rolę poduszek amortyzacyjnych, które pomagają powierzchniom stawowym w dopasowaniu, podczas złożonych ruchów w stawie . Staw kolanowy wzmocniony jest licznymi więzadłami. Główną funkcją więzadeł jest zabezpieczenie przed nadmiernymi ruchami, które mogą działać destrukcyjnie na staw.

Staw kolanowy jest stawem zawiasowym, w którym zachodzą głównie ruchy prostowania i zginania (ruch goleni do przodu i do tyłu). Możliwe jest to dzięki mięśniom prostownikom stawu kolanowego (mięsień czworogłowy uda) oraz zginaczom stawu kolanowego (mięsień dwugłowy uda, mięsień półbłoniasty, mięsień półścięgnisty).

W prawidłowym, fizjologicznym rozwoju tuż po urodzeniu kończyny dolne dziecka ustawiają się szpotawo i jest to stan prawidłowy. Wraz z kolejnymi miesiącami życia kończyny dolne zmieniają swoje ułożenie przechodząc często w koślawość (ustawienie kończyn dolnych przypomina literę „X”). Jeśli rozwój dziecka przebiega prawidłowo, w wieku około 5-6 lat kończyny dolne powinny ustawiać się w prawidłowej, fizjologicznej osi. Gdy spojrzymy na dziecko z przodu fizjologiczna oś tworzy linię prostą, ustawioną prostopadle do podłoża, przechodzącą przez środek stawów: biodrowego, kolanowego oraz skokowego. Odchylenia od tej osi powoduje przeciążenie wszystkich stawów kończyny dolnej, miednicy i kręgosłupa.

Nieprawidłowa oś kończyn dolnych w przypadku braku terapii będzie działała negatywnie na bardzo wiele struktur. Należy pamiętać, że jeśli u dziecka występuje znaczna szpotawość to wiąże się to z asymetrią obciążania kości, przez co w trakcie rozwoju układu kostny dostosowuje się do zaistniałej wady! Szpotawość kolan w życiu dorosłym może być główną przyczyną dolegliwości bólowych i wczesnych zmian zwyrodnieniowych.



Fot. Przykład szpotawości kończyny dolnej i prawidłowej osi (zielona linia)

Objawy szpotawych kolan u dzieci

W przypadku szpotawości kolan u dzieci, kończyny dolne układają się w charakterystyczny kształt litery „O”. Skutkiem takiego ustawienia jest brak swobodnego łączenia kolan. Zauważyć także można asymetrię ustawienia rzepek, które zmieniają swoje centralne położenie.

Łatwo także można zauważyć, że dziecko podczas aktywności często ustawia kolana „na zewnątrz”. Jest to szczególnie widoczne podczas przysiadów, wchodzenia po schodach czy skoków. Szpotawość można także zaobserwować podczas chodu, gdyż jest on niepewny, chwiejny oraz niezgrabny.

Kolejnym objawem występowania szpotawości kolan u dzieci mogą być dolegliwości bólowe występujące w trakcie chodu a szczególnie w trakcie wchodzenia lub schodzenia ze schodów. Ponadto mięśnie ud i podudzi mogą szybko się męczyć ponieważ często muszą wykonać nadmierną pracę.

Szpotawość stawów kolanowych może rzutować w sposób pośredni na powstanie dolegliwości bólowych w obrębie stawów biodrowych i skokowych.

Przyczyny szpotawości kolan u dzieci

Stawy kolanowe ustawione szpotawo mogą występować jako skutek znacznej szpotawości w życiu płodowym, gdzie brak miejsca powodował zakładanie nóg na siebie. Tego typu sytuacja występuje szczególnie podczas ciąż bliźniaczych.

Do przyczyn szpotawości zaliczana jest również choroba Blounta. Postać dziecięca występuje między 2 a 4 rokiem życia. Powoduje ona zniekształcenia kości piszczelowych w wyniku zaburzeń wzrostu kłykcia kości piszczelowej. Choroba Blounta objawia się obustronną szpotawością znacznego stopnia.

W przypadku szpotawości istotny może być przebieg etapów rozwoju dziecka. Fazy obracania, samodzielnego siadu, raczkowania, wstawania przy meblach oraz samodzielnego stania i chodzenia, są bardzo istotne z punktu widzenia rozwoju układu ruchu. Zaburzenia tych faz lub zupełne ominięcie fazy raczkowania może skutkować wadami postawy.

Rola rodzica jest kluczowa, powinna ona polegać na asekuracji i zapewnianiu bezpiecznych warunków do samodzielnego ruchu niemowlaka. Przyczyną szpotawości kolan może stać się nadwrażliwość rodziców i nadmierna pomoc oraz wyręczanie podczas aktywności ruchowej dziecka (podkładanie poduszek jeśli dziecko nie potrafi samodzielnie siedzieć, skracanie fazy raczkowania przez prowadzenie dziecka za ręce lub używanie chodzika w celu przyspieszenia nauki chodzenia). W wieku przedszkolnym do powstania szpotawość może przyczynić się hamowanie aktywności ruchowej, która jest niezbędna w profilaktyce wad postawy.

W dalszym rozwoju dziecka do powstawania wady może przyczynić się zbyt mała aktywność fizyczna. Spędzanie czasu wolnego w pozycji siedzącej szczególnie w okresie intensywnego wzrostu powoduje zaburzenia w rozwoju układu ruchu. Natomiast układ mięśniowy nie jest na tyle silny by w prawidłowy sposób kontrolować prawidłowe ustawianie kończyn dolnych.

Szpotawość kolan u dzieci może być także następstwem problemów w stawach sąsiednich. Dysplazja bioder (nieprawidłowo ukształtowany staw biodrowy) jak również wady stóp, wpływają pośrednio na ustawienie stawów kolanowych.

Na właściwy rozwój kończyn dolnych ma również wpływ odżywiania dziecka. Na rozwój wpływają wszelkie niedobory żywieniowe (niedostateczny poziom witaminy D3, witaminy C, wapnia oraz ich konsekwencje w postaci krzywicy).

Bardzo często kolana szpotawe występują u chłopców intensywnie trenujących sport a szczególnie piłkę nożną, co można zaobserwować patrząc na sylwetki dorosłych piłkarzy. Powtarzalne pozycje, nadmierne obciążenia a szczególnie duże napięcie mięśni czworogłowych (asymetria pracy podczas kopania) może sprzyjać zniekształceniu.

Diagnostyka szpotawości kolan

Udając się do lekarza lub fizjoterapeuty należy przygotować się na pytania o rozwój dziecka, wcześniejsze problemy zdrowotne, urazy a także problemy żywieniowe. W badaniu ocenie będzie podlegała cała sylwetka dziecka ze szczególnym uwzględnieniem miednicy oraz kończyn dolnych. Badający powinien ocenić ustawienie miednicy i kończyn dolnych w spoczynku i w ruchu. Lekarz lub fizjoterapeuta powinien sprawdzić również ruchomość stawu biodrowego, kolanowego, skokowego oraz wysklepienie stóp.

W przypadku problemów o podłożu żywieniowym, neurologicznym, zapalnym konieczne może się okazać rozszerzenie diagnostyki. Lekarz może zlecić wykonanie zdjęć RTG, konsultację z dietetykiem oraz wykonanie badań krwi.

Leczenie szpotawych kolan u dzieci

Fizjoterapia

Terapia kolan szpotawych opiera się głównie na ćwiczeniach. Główną zasadą ćwiczeń powinno być ustawienie kończyn dolnych w prawidłowej, fizjologicznej osi. Dziecko powinno się uczyć utrzymywać prawidłową oś w pozycji statycznej oraz dynamicznej podczas zadań ruchowych przypominających codzienną aktywność.

W procesie leczenia niezwykle istotne są ćwiczenia z wykorzystaniem czucia głębokiego. Dzięki nim dziecko jest w stanie bez kontroli wzroku nauczyć się prawidłowego ustawienia kolan oraz doskonale wie, kiedy kolana kierują się na zewnątrz. Wpływa to na efektywność oraz przyspiesza tworzenie prawidłowego schematu ciała. Gdy dziecko opanuje proste zadania pomocne będzie wykorzystanie dodatkowych przyborów takich jak dyski sensoryczne, trampoliny oraz równoważnie.

Ustawienie miednicy i kontrola tułowia jest również istotna, jeśli celem ćwiczeń jest kształtowanie prawidłowej osi kończyn dolnych. Symetryczne ustawienie miednicy oraz praca nad centralną stabilizacją tułowia powinny być jednym z głównych celów ćwiczeń.

Dla uzyskania prawidłowej osi konieczna może być także poprawa ruchomości stawowej biodra czy stawu skokowego oraz zrównoważenie napiec mięśniowych utrwalonych w szpotawości. Fizjoterapeuta może wykorzystać do tego techniki terapii manualnej, masaż mięśniowo-powięziowy oraz ćwiczenia rozciągające.

Niezwykle ważna jest także aktywność ruchowa. Jednak uprawianie sportu nie jest gwarancją prawidłowego ustawienia kończyn dolnych. Nieprawidłowy trening może czasem pogłębiać wadę! Warto zasięgnąć rady fizjoterapeuty, który pomoże uzupełnić trening o dodatkowe ćwiczenia oraz pokazać ćwiczenia, które nie są wskazane.



Fot. Trening stabilności i nauki utrzymania prawidłowej osi kończyny dolnej

Fizykoterapia

Zabiegi fizykoterapeutyczne mają zastosowanie tylko w celu złagodzenia dolegliwości bólowych. Do zabiegów przeciwbólowych zaliczamy m. in. elektroterapię, krioterapię, ciepłolecznictwo oraz laseroterapię.

Zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

Nie trać czasu na szukanie kliknij na link i przejdź od razu do mojego Sklepu

– Jeśli do szpotawości kolan przyczynia się nieprawidłowa oś stóp pomocne mogą się okazać wkładki ortopedyczne.

– Do wzmacniania kończyn dolnych bardzo przydatne mogą być taśmy oraz piłki

– Do ćwiczeń równoważnych i treningu stabilności i prawidłowej osi pomocne będą poduszki sensoryczne oraz jeżyki sensoryczne

– Dla komfortu ćwiczeń zawsze warto pomyśleć o macie do ćwiczeń.

Leczenie operacyjne

Jedynie bardzo dużego stopnia szpotawość stawów kolanowych wymaga rozważenia zastosowania leczenia operacyjnego. Jest to jednak bardzo trudna decyzja ze względu na postępujący wzrost układu ruchu dziecka.

Rokowania i wskazówki w przypadku szpotawych kolan u dzieci

W przypadku kolan szpotawych u dzieci fizjoterapia może dać bardzo pozytywne rezultaty. Jednak efekt końcowy zależy od przyczyn powstania problemu (w przypadku utrwalonych zmian kostnych, znacznie trudniej o poprawę). Regularne ćwiczenia z fizjoterapeutą oraz skrupulatne wykonywanie zaleconych ćwiczeń w domu prowadzi do poprawy. Niezmiernie istotna w terapii jest świadomość rodziców dotycząca problemu dziecka. W każdym przypadku należy pamiętać, że do szpotawości dochodzi na przestrzeni miesięcy i lat. Dlatego korekcja nieprawidłowej osi musi być również długotrwała.

 

Masz pytania i wątpliwości dotyczące szpotawości kolan u swojego dziecka, umów się ze mną na Konsultację Online

Podobał Ci się artykuł? Oceń go i zostaw komentarz, to pomoże znaleźć go innym!
Przemek Jureczko