Koślawe kolana u dzieci (koślawość kolan) – leczenie, rehabilitacja

W tym artykule w przystępny sposób przekaże Ci informacje na temat:

– Problematyki koślawości kolan,

– Przyczyn tego problemu,

– Rehabilitacji i ćwiczeń

– Rokowań i wskazówek niezbędnych do poprawy sprawności :)

Koślawe kolana u dzieci dotyczą osi ustawienia kończyn dolnych. Rozpoznać je można dość łatwo, często określane są jako „krzywe nogi” czy też ustawienie nóg w kształcie litery „X”.  Przyjmuje się, że kolana koślawe zaliczane są do wad postawy jeśli występują u dziecka powyżej 5 roku życia. Wcześniej zalecana jest obserwacja podczas codziennej aktywności, ponieważ w wieku przedszkolnym koślawość kolan może być stanem, uważanym za prawidłowy.

Trochę o anatomii w przypadku koślawości kolan

Prawidłowe ustawienie stawów kolanowych jest bardzo istotne w profilaktyce wszelkich przeciążeń kończyn dolnych. Staw kolanowy jest utworzony przez wypukłą część kości udowej oraz wklęsłą powierzchnię kości piszczelowej. Pomiędzy tymi powierzchniami znajdują są dwie łąkotki, kształtem przypominające rogale, po przyśrodkowej i bocznej stronie stawu. Pełnią one rolę poduszek amortyzacyjnych, które pomagają powierzchniom stawowym w dopasowaniu podczas złożonych ruchów w stawie . Staw kolanowy wzmocniony jest licznymi więzadłami. Główną funkcją więzadeł jest zabezpieczenie przed nadmiernymi ruchami, które mogą działać destrukcyjnie na staw.

Staw kolanowy jest stawem zawiasowym, w którym zachodzą głównie ruchy prostowania i zginania (ruch goleni do przodu i do tyłu). Możliwe jest to dzięki mięśniom prostownikom stawu kolanowego (mięsień czworogłowy uda) oraz zginaczom stawu kolanowego (mięsień dwugłowy uda, mięsień półbłoniasty, mięsień półścięgnisty).

W prawidłowym rozwoju człowiek stojący ,,na baczność” powinien bez problemu łączyć kostki. Tuż po urodzeniu kończyny dolne dziecka ustawiają się szpotawo, co jest odwrotnością kolan koślawych. Po rozpoczęciu samodzielnego chodzenia stawy kolanowe często ustawiają się koślawo, co nazywane jest fizjologiczną koślawością kolan i jest to stan prawidłowy. Ujawnia się ona najczęściej w przedziale wiekowym od 2 do 4 lat. Jeśli rozwój dziecka przebiega prawidłowo to zmniejsza się ona między 4 a 6 rokiem życia.

Prawidłowe ustawienie kończyny dolnej polega na ułożeniu jej względem fizjologicznej osi. Gdy spojrzymy na dziecko z przodu, fizjologiczna oś tworzy linię prostą, ustawioną prostopadle do podłoża, przechodzącą przez środek stawów: biodrowego, kolanowego oraz skokowego. Jeśli u dziecka widoczne jest łączenie stawów kolanowych przy stopach rozchodzących się do boku to warto wówczas skonsultować problem z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Nieprawidłowa oś kończyn dolnych w przypadku braku terapii będzie działała negatywnie na bardzo wiele struktur. Należy pamiętać, że jeśli u dziecka występuje znaczna koślawość to wiąże się to z asymetrią obciążania kości, przez co podczas rozwoju układu kostny dostosowuje się do zaistniałej wady! Koślawość kolan w życiu dorosłym może być główną przyczyną dolegliwości bólowych i wczesnych zmian zwyrodnieniowych. 

Objawy koślawych kolan u dzieci

Kończyny dolne u dziecka z koślawością kolan układają się w charakterystyczny kształt litery ,,X”. Skutkiem takiego ustawienia jest swobodne łączenie się kolan z równoczesnym oddaleniem od siebie kostek. Zauważyć także można asymetrię ustawienia rzepek, które zmieniają swoje centralne położenie.

Łatwo także można zauważyć, że dziecko podczas aktywności często ustawia kolana „do środka”. Jest to szczególnie widoczne podczas przysiadów, wchodzenia po schodach czy skoków. Koślawość można także zaobserwować podczas chodu, gdyż jest on niepewny, chwiejny oraz niezgrabny. Kolejnym objawem występowania kolan koślawych u dzieci mogą być dolegliwości bólowe występujące w trakcie chodu a szczególnie w trakcie wchodzenia lub schodzenia ze schodów. Ponadto mięśnie ud i podudzi mogą szybko się męczyć ponieważ często muszą wykonać nadmierną pracę. Koślawość stawów kolanowych może rzutować w sposób pośredni na powstanie dolegliwości bólowych w obrębie stawów biodrowych i skokowych.

Przyczyny koślawości kolan u dzieci

Stawy kolanowe ustawione koślawo, widoczne już po urodzeniu, mogą sugerować wadę wrodzoną kończyn dolnych. Polega ona na nieprawidłowej budowie kości, która wymusza koślawe ustawienie stawu.

Inną przyczyną zaburzenia osi może być Hipermobilność stawowa (dysfunkcja związana z nieprawidłową budową tkanki łącznej, która powoduje nadmierną ruchomość stawową). W przypadku hipermobilności mięśnie kontrolujące pozycję stawu w spoczynku i podczas ruchu mają niezwykle trudne zadanie, co z czasem może powodować koślawienie. W przypadku koślawości istotny może być przebieg etapów rozwoju dziecka. Fazy obracania, samodzielnego siadu, raczkowania, wstawania przy meblach oraz samodzielnego stania i chodzenia, są bardzo istotne z punktu widzenia rozwoju układu ruchu. Zaburzenia tych faz lub zupełne ominięcie fazy raczkowania może skutkować wadami postawy.

Rola rodzica jest kluczowa, powinna ona polegać na asekuracji i zapewnianiu bezpiecznych warunków do samodzielnego ruchu niemowlaka. Przyczyną koślawości kolan u dzieci może stać się nadwrażliwość rodziców i nadmierna pomoc oraz wyręczanie podczas aktywności ruchowej dziecka (podkładanie poduszek jeśli dziecko nie potrafi samodzielnie siedzieć, skracanie fazy raczkowania przez prowadzenie dziecka za ręce lub używanie chodzika w celu przyspieszenia nauki chodzenia). W wieku przedszkolnym do powstania koślawości może przyczynić się hamowanie aktywności ruchowej, która jest niezbędna w profilaktyce wad postawy.

W dalszym rozwoju dziecka do powstawania wady może przyczynić się zbyt mała aktywność fizyczna. Spędzanie czasu wolnego w pozycji siedzącej szczególnie w okresie intensywnego wzrostu powoduje zaburzenia w rozwoju układu ruchu. Natomiast układ mięśniowy nie jest na tyle silny by w prawidłowy sposób kontrolować prawidłowe ustawianie kończyn dolnych.

Koślawe kolana mogą być także następstwem problemów w stawach sąsiednich. Dysplazja bioder (nieprawidłowo ukształtowany staw biodrowy) jak również wady stóp, wpływają pośrednio na ustawienie stawów kolanowych.

Na właściwy rozwój kończyn dolnych ma również wpływ odżywiania dziecka. Na rozwój wpływają wszelkie niedobory żywieniowe (niedostateczny poziom witaminy D3, witaminy C, wapnia oraz ich konsekwencje w postaci krzywicy). Wpływ złych nawyków żywieniowych  to również problem nadwagi i otyłości, które w dużym stopniu przyczyniają się do występowania koślawości  W takim wypadku waga dziecka i niewytrenowany układ mięśniowy powodują niestabilność, czego efektem jest zaburzenie osi kończyn dolnych, gdzie kolana kierują się do środka.



Fot. Przykład koślawości stóp, które mogą wpływać na koślawość kolan

Diagnostyka koślawości kolan

Udając się do lekarza lub fizjoterapeuty należy przygotować się na pytania o rozwój dziecka, wcześniejsze problemy zdrowotne, urazy a także problemy żywieniowe. W badaniu ocenie będzie podlegała cała sylwetka dziecka ze szczególnym uwzględnieniem miednicy oraz kończyn dolnych. Badający oceni ustawienie miednicy i kończyn dolnych w spoczynku i w ruchu. Lekarz lub fizjoterapeuta powinien sprawdzić również ruchomość stawu biodrowego, kolanowego, skokowego oraz wysklepienie stóp.

W przypadku problemów o podłożu żywieniowym, neurologicznym, zapalnym konieczne może się okazać rozszerzenie diagnostyki. Lekarz może zlecić wykonanie zdjęć RTG, konsultację z dietetykiem oraz wykonanie badań krwi.

Leczenie koślawych kolan u dzieci

Fizjoterapia

Terapia kolan koślawych u dzieci opiera się głównie na ćwiczeniach. Główną zasadą ćwiczeń powinno być ustawienie kończyn dolnych w prawidłowej, fizjologicznej osi. Dziecko powinno się uczyć utrzymywać prawidłową oś w pozycji statycznej oraz dynamicznej podczas zadań ruchowych przypominających codzienną aktywność.

W procesie leczenia niezwykle istotne są ćwiczenia z wykorzystaniem czucia głębokiego. Dzięki nim dziecko jest w stanie bez kontroli wzroku nauczyć się prawidłowego ustawienia kolan oraz doskonale wie, kiedy kolana kierują się do środka. Wpływa to na efektywność oraz przyspiesza tworzenie prawidłowego schematu ciała. Gdy dziecko opanuje proste zadania pomocne będzie wykorzystanie dodatkowych przyborów takich jak dyski sensoryczne, trampoliny oraz równoważnie.

Ustawienie miednicy i kontrola tułowia jest również istotna, jeśli celem ćwiczeń jest kształtowanie prawidłowej osi kończyn dolnych. Symetryczne ustawienie miednicy oraz praca nad centralną stabilizacją tułowia powinny być jednym z głównych celów ćwiczeń.

Dla uzyskania prawidłowej osi konieczna może być także poprawa ruchomości stawowej biodra czy stawu skokowego oraz zrównoważenie napiec mięśniowych utrwalonych w koślawości. Fizjoterapeuta może wykorzystać do tego techniki terapii manualnej, masaż mięśniowo-powięziowy oraz ćwiczenia rozciągające.

Niezwykle ważna jest także aktywność ruchowa. Jednak uprawianie sportu nie jest gwarancją prawidłowego ustawienia kończyn dolnych. Nieprawidłowy trening może czasem pogłębiać wadę! Warto zasięgnąć rady fizjoterapeuty, który pomoże uzupełnić trening o dodatkowe ćwiczenia oraz pokazać ćwiczenia, które nie są wskazane. Oczywiście u dzieci z nadwagą i otyłością konieczna jest zmiana nawyków żywieniowych i rozpoczęcie intensywnych i regularnych ćwiczeń wytrzymałościowych!



Fot. Przykład ćwiczenia wpływającego na poprawę stabilności i naukę utrzymywania prawidłowej osi kończyny dolnej

Fizykoterapia

Zabiegi fizykoterapeutyczne mają zastosowanie tylko w celu złagodzenia dolegliwości bólowych. Do zabiegów przeciwbólowych zaliczamy m. in. elektroterapię, krioterapię, ciepłolecznictwo oraz laseroterapię.

Zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

Nie trać czasu na szukanie kliknij na link i przejdź od razu do mojego Sklepu

– Jeśli do koślawości kolan przyczynia się koślawość stóp pomocne mogą się okazać wkładki ortopedyczne.

– Do wzmacniania kończyn dolnych bardzo przydatne mogą być taśmy oraz piłki

– Do ćwiczeń równoważnych i treningu stabilności i prawidłowej osi pomocne będą poduszki sensoryczne oraz małe jeżyki

– Dla komfortu ćwiczeń zawsze warto pomyśleć o macie do ćwiczeń.

Leczenie operacyjne koślawości kolan u dzieci

Jedynie bardzo dużego stopnia koślawość stawów kolanowych wymaga rozważenia zastosowania leczenia operacyjnego. Jest to jednak bardzo trudna decyzja ze względu na postępujący wzrost układu ruchu dziecka.

Rokowania i wskazówki w przypadku koślawości kolan

W przypadku niewielkiego stopnia koślawości kolan fizjoterapia i ćwiczenia mogą dać bardzo pozytywne rezultaty. Jednak efekt końcowy zależy od przyczyn powstania problemu. Regularne ćwiczenia z fizjoterapeutą oraz skrupulatne wykonywanie zaleconych ćwiczeń w domu prowadzi do poprawy. Niezmiernie istotna w terapii jest świadomość rodziców dotycząca problemu ich dziecka. W każdym przypadku należy pamiętać, że do koślawości dochodzi na przestrzeni miesięcy i lat. Dlatego korekcja nieprawidłowej osi musi być również długotrwała.

Masz pytania i wątpliwości dotyczące koślawości kolan u swojego dziecka, umów się ze mną na Konsultację Online

Zachęcam do komentowania i zadawania pytań pod artykułem!
Przemek Jureczko