Hipermobilność stawów – objawy, przyczyny, leczenie, rehabilitacja

W przypadku hipermobilności stawów dochodzi do zaburzenia budowy tkanki łącznej budującej m.in. torebkę stawową oraz więzadła. W przypadku hipermobilności zarówno więzadła jak i torebka stawowa posiadają nadmierną elastyczność przez co nie są w stanie ograniczyć prawidłowego zakresu ruchu w stawie. Przekroczenie fizjologicznego ruchu w połączeniu z licznymi przeciążeniami dnia codziennego prowadzi do przyspieszonego zużycia stawu. Przykładem hipermobilności jest przeginanie palców w kierunku kości przedramienia czy zwiększony przeprost w stawach łokciowych. Niestety z wiekiem hipermobilność przyczynia się do powstania dolegliwości bólowych, zmian zwyrodnieniowych oraz zwiększonego ryzyka urazów. Szacuje się, że w populacji mieszkańców Europy hipermobilność dotyczy blisko 10% ogółu całego społeczeństwa. Częściej diagnozuje się ją u kobiet.

Trochę o anatomii w Hipermobilności

 

Staw to połączenie dwóch kości pozwalające na wykonanie ruchu w jednej lub kilku płaszczyznach. Kości łączą się za pomocą powierzchni stawowych, które są pokryte chrząstką szklistą lub włóknistą. Powierzchnie stawowe są połączone torebką stawową. Całość stabilizowana jest złożonym układem więzadłowym oraz licznymi mięśniami. Dodatkowo istnieją struktury wspomagające działanie stawów np. krążki stawowe (zrośnięte z torebką stawową, pełnią funkcję amortyzującą i ułatwiającą ruch) lub kaletki maziowe (zmniejszają tarcie tkanek miękkich). 

W przypadku hipermobilności budowa i funkcja stawu zostaje mocno zmieniona. Jednak zaburzenia funkcji poszczególnych stawów są różne! Nawet w obrębie jednego stawu różne kierunki ruchu mogą mieć inne ograniczenia. Wynika to z kierunku działania największych sił (m. in. grawitacji lub przeciążeń dnia codziennego) oraz stabilizacji czynnej (mięśniowej) i biernej (torebkowo-więzadłowej) danego kierunku ruchu. 

Zgodnie z klasyfikacją Sachsego można wyróżnić następujące rodzaje hipermobilności:

• patologiczna hipermobilność miejscowa – jest to zwiększona ruchomość ale tylko w obrębie jednego stawu. Jest ona spowodowana lokalnym rozluźnieniem aparatu torebkowo-więzadłowego.
• patologiczna hipermobilność uogólniona – powstaje na skutek zmian genetycznych, które doprowadzają do zmian w strukturze biochemicznej białek wchodzących w skład tkanki łącznej. Najbardziej znanymi w tej grupie są: zespół Ehlersa – Danlosa oraz zespół Marfana.
• hipermobilność konstytucjonalna – inaczej nazywana również wrodzoną łagodną nad ruchomością stawów. W tym typie zachodzą zaburzenia w proporcji kolagenu zawartego w tkance łącznej, w wyniku czego jest ona nadmiernie elastyczna. Cechą charakterystyczną jest tutaj występowanie współistniejących objawów spoza narządu ruchu.
  
  
  

Objawy Hipermobilności

Zwiększona ruchomość stawowa sprawia, że pacjent bez treningu ma możliwość wykonywania ruchów, które znacznie przekraczają fizjologiczny zakres ruchu w stawie. Tego typu sytuacja jest szczególnie widoczna w przypadku kilku stawów: stawów międzypaliczkowych oraz śródręczno- paliczkowych (przeginanie palców bez większego oporu w kierunku przedramienia), stawów łokciowych (nadmierny przeprost łokcia), stawów nadgarstkowych (łatwe przegięcie dłoni w kierunku przedramienia). 

W przypadku dzieci i noworodków hipermobilność może wpływać na opóźnione zdobywanie nowych pozycji w trakcie rozwoju. Ponadto elastyczność ciała (a szczególnie tkanki łącznej) w tym wieku zwiększa ryzyko zwichnięć lub skręceń stawowych.

W wieku przedszkolnym i szkolnym na pierwszy rzut oka można zauważyć, że dziecko jest nad wyraz „sprawne”. W przeciwieństwie do rówieśników nie ma problemów z rozciąganiem, bez problemu sięga dłoni do podłogi czy łapie się dłońmi za plecami. Jednak hipermobilność, która występuje u młodzieży może sprawiać, że w przypadku przyjmowania nieprawidłowych wzorców postawy dochodzi do powstania licznych dysfunkcji:

• opuszczenie głowy (protrakcja głowy)
• opuszczanie barków (protrakcja barków)
• plecy okrągłe (hiperkifoza)
• skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
• przeprost stawów kolanowych
• koślawość kolan
• koślawość stóp.
  
  
  
  

W życiu dorosłym wraz ze stopniowo pojawiającymi się przeciążeniami dnia codziennego hipermobilności zaczyna towarzyszyć ból. Dolegliwości wynikają z dwóch czynników. Pierwszym z nich jest niska aktywność ruchowa (powodująca niską siłę i stabilność mięśniową poszczególnych stawów), drugim czynnikiem są powtarzalne ruchy przekraczające fizjologiczny ruch w stawie. Niekorzystnym czynnikiem jest również nadwaga i otyłość. W wyników tych czynników dochodzi do pierwszych zmian zwyrodnieniowych oraz stałych uszkodzeń wszystkich struktur znajdujących się wokół stawu (mięśnie, torebka stawowa, więzadła, kaletki).Dodatkowo dolegliwości bólowe często łączą się z powstaniem lokalnego obrzęku oraz stanu zapalnego.

Zazwyczaj największe dolegliwości lokalizują się w obrębie palców dłoni, nadgarstków, stawów łokciowych, stawów ramiennych, stawów stóp oraz stawów kolanowych. U kobiet nasilenie bólu może nastąpić w trakcie miesiączkowania, przyjmowania doustnej antykoncepcji lub innych leków zawierających hormony. U niektórych pacjentów objawami hipermobilności mogą być bóle głowy oraz zaburzenia w stawach skroniowo – żuchwowych (przeskakiwania stawu, bóle twarzy, zblokowania żuchwy).

W przypadku zwiększenia ruchomości stawowej zwiększa się również ryzyko urazów. W przypadku zdrowego stawu struktury informacyjne (receptory w połączeniu z funkcją sterującą układu nerwowego) oraz struktury stabilizacyjne (układ mięśniowo-stawowy) w przypadku potknięcia czy wychwiana zareaguje by nie dopuścić do przekroczenia fizjologicznej bariery stawu. Natomiast w przypadku hipermobilnego stawu zdolności obronne są znacznie ograniczone przez co łatwo dochodzi do skręcenia lub zwichnięcia (szczególnie stawu skokowego, ramiennego czy nadgarstkowego).

Nie każdy pacjent zdaje sobie sprawę z faktu, że wraz z hipermobilnością mogą występować u niego objawy dermatologiczne. Możemy do nich zaliczyć utratę elastyczności skóry, wcześniejsze pojawianie się zmarszczek. Dla kobiet dużym problemem są pojawiające się rozstępy na ciele, zlokalizowane w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa, na brzuchu czy biodrach. W miejscach, gdzie doszło do urazu powstają nieestetyczne blizny.

Poznaj przyczyny Hipermobilności

Podłoża hipermobilności stawów należy upatrywać w zaburzonej syntezie białek wchodzących w skład macierzy tkanki łącznej. Jedną z głównych przyczyn jest dysproporcja pomiędzy zawartością kolagenu typu I i III a także zaburzenia w procesie produkcji fibryliny- białko to współtworzy włókna elastyczne.
Na chwilę obecną nie są znane dokładne czynniki genetyczne, które mogą wywoływać to schorzenie.

Diagnostyka

Hipermobilność stawów diagnozuje się na podstawie wykonania badania ruchomości stawów opartego na kryteriach Sachsego. Pacjent w jego trakcie wykonuje 13 testów ruchomości poszczególnych stawów. Nieprawidłowe wyniki dla 7 testów (m. in. nadmierny przeprost w stawach łokciowych, czynny przeprost w obrębie palców dłoni, umiejętność biernego przyciągnięcia kciuka aż do przedramienia, nadmierna rotacja w stawie ramiennym) potwierdza rozpoznanie (szczególnie jeśli nieprawidłowości są symetryczne). W trakcie diagnostyki bardzo istotne jest rozpoznanie stopnia hipermobilności oraz jej przyczyny.

W celu oceny uszkodzeń struktur stawowych lekarz może zlecić badania: Rtg, Usg, MR (rezonans magnetyczny).Dodatkowo pomoce mogą być wyniki badań krwi w celu oceny poziomu stanu zapalnego.

Leczenie Hipermobilności

Leczenie opiera się przede wszystkim na rehabilitacji. Terapię warto rozpocząć od stabilizacji. Jest to bardzo ważny element terapii bowiem dąży on do trwałej zmiany nieprawidłowych obciążeń. Jeśli nie wpłyniemy na nieprawidłowe obciążenia w obrębie danego stawu to niestety objawy mogą nawracać. W przypadku ćwiczeń stabilizujących kluczowe jest osiągniecie prawidłowego ustawienia osi stawu. Ćwiczenia stabilizujące powinno się rozpocząć od minimalnego obciążenia stawu. W przypadku braku dolegliwości bólowych należy zwiększać obciążania i podnosić trudność ćwiczeń. Efektem ćwiczeń  stabilizacji będzie zmniejszenie przeciążeń dnia codziennego oraz złagodzenie dolegliwości bólowych.





Fot. Przykład ćwiczenia stabilizacji nadgarstka


Bardzo istotna będzie również praca nad wyrównaniem dysbalansu mięśniowego (rozluźnienie  mięśni przeciążonych a wzmocnienie osłabionych). Ćwiczenia  wymagają dużo cierpliwej pracy zarówno w gabinecie fizjoterapeuty jak i w domu. 

Kolejnym etapem terapii powinno być rozluźnienie mięśniowo-powięziowe tkanek znajdujących się wokół rejonu bólu oraz rejonów odległych, które mogą w sposób pośredni mogą przyczyniać się do powstania dolegliwości. Rozluźnienie przyspieszy  proces regeneracji, poprawi krążenie oraz  mobilność stawową. Dodatkowo zostaną usunięte zrosty i zwłóknienia w obrębie mięśni i powięzi.
Bardzo ważnym elementem leczenia jest profilaktyka! Fizjoterapeuta powinien przekazać pacjentowi zasady bezpiecznego wykonywania podstawowych czynności dnia codziennego. Profilaktyka powinna zminimalizować niekorzystne siły działające na zniszczone stawy. Fizjoterapeuta powinien również zaproponować rodzaj rekreacji, który urozmaici i uzupełni powrót do sprawności a jednocześnie zwiększy wydolność układu krążeniowo-oddechowego



Fot. Przykład ćwiczenia stabilizacji kolana, trening stabilizacji stawów to główny element rehabilitacji stawów z hipermobilnością.



Fizykoterapia        

 

Uzupełnieniem terapii mogą być zabiegi: laseroterapii, magnetoterapii, hydroterapii, elektroterapii lub ciepłolecznictwa. Zabiegi te mają działanie: rozluźniające,  przeciwbólowe przeciwzapalne oraz poprawiające ukrwienie co w efekcie przyspiesza proces regeneracji. 


Farmakoterapia

Przyjmowanie leków może jedynie złagodzić występujące objawy. Nie ma leków, które wpływały by bezpośrednio na przyczyny choroby.       
       

Zaopatrzenie ortopedyczne – zobacz jaki sprzęt polecam do ćwiczeń i rehabilitacji?

 

Kliknij na link i zajrzyj do naszego sklepu 

Zastosowanie odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego może być bardzo pomocne w życiu codziennym. Dodatkowa stabilizacja będzie ograniczała nadmierny ruch w stawie. W przypadku niewielkich przeciążeń fizjoterapeuta bądź lekarz może zalecić plastry kinesiology taping lub opaski elastyczne. W przypadku większej niestabilności i znacznych dolegliwości bólowych pomocne mogą być sztywniejsze ortezy i stabilizatory (zerknij do działu Ortezy). Należy jednak pamiętać, że stabilizator powinien być używany tylko w momentach największych przeciążeń, maksymalnie przez kilka godzin dziennie. Noszenie przez zbyt długi czas ortezy lub stabilizatora może osłabiać mięśniowo-stawowy system stabilizacji. W przypadku pojawienia się dolegliwości bólowych korzystny będzie cold-pack, który można przykładać kilka razy dziennie.

W przypadku hipermobilności korzystne są ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące, które nie są wykonywane w skrajnych zakresach ruchomości. Do tego celu możesz wykorzystać hantle, obciążniki, piłki. Wszystko to znajdziesz w odpowiednim dziale naszego sklepu.

 

Rokowania w przypadku Hipermobilności

W przypadku hipermobilności stawów rokowania zależne są od dokładnych przyczyn i stopnia  niestabilności. W przypadku niewielkiej niestabilności stopień dolegliwości bólowych i uszkodzenia stawu będzie niewspółmierny do objawów znacznej hipermobilności. Jedynie poprzez aktywną rehabilitację oraz dobrze dobrane zaopatrzenie ortopedyczne można zmniejszać zbyt duże obciążenia działające na stawy. Trening stabilizacji, siły mięśniowej oraz odpowiednia profilaktyka będą wpływały na wolniejszy postęp zmian zwyrodnieniowych i większy komfort życia.


Jeśli masz pytania i wątpliwości co robić, kiedy problem dotyczy Ciebie, umów się ze mną na Konsultację Online.

Zachęcam do komentowania i zadawania pytań pod artykułem!
Przemek Jureczko